| - keisarin, st. f.
- keisarling, st. m.
- keisarstuol, st. m.
- keisartuom, st. m. n.
- keisen
- keiserambet, mhd. st. n.
- keislicher
- keislih
- keisor
- keisteo
- keisur, st. m.
- keisor, st. m.
- keisar, st. m.
- keisuring, st. m.
- keisurlîh, adj.
- keisarlîh, adj.
- keisurlîhho, adv.
- keisarlîhho, adv.
- ke..it
- keitunga
- kekanka
- kekankan
- keck-
- kela, sw. f.
- kelaber
- kel(a)berga, st.
- kelabrâto, sw. m.
- kelagirî, st. f.
- kelagirida, st. f.
- kelagîtgî, st. f.
- kel(a)h, st. m.
- kel(u)h, st. m.
- kelahere
- kel(ah)nezzi, st. n.
- kel(a)hoht(i), adj.
- kelastopho, sw. m.
- kelasuht, st. f.
- kelatuoh, st. n.
- kelberîn, mhd. adj.
- kelberskerne, mhd. sw. m.
- kelberskrût, mhd. st. n.
- kelbirga
- kelbrat
- kelca
- kelch
- kelch
- kelcterre
- celdre, ae. f.
- kele
- kelebrât, mhd. st. n.
- kelesuhtegen
- kelewin
- kelg
- kelgirithi, as. st. f.
- kelgîte, mhd. st. f.
- kelh
- kelhoht(i)
- keligini
- kelih, st. m.
- kelihtimpiu..
- kelikas
- kelisa, st. f.
- kelisilîn, st. n.
- kelisinôn, sw. v.
- kelken
- kalkôn
- kelketron
- kella, st. sw. f.
- kellarfaz, st. n.
- kellâri, st. m.
- kelleri, st. m.
- kellenâri, st. m.
- keller(s)hals, mhd. st. m.
- -kelli
- kellilî(n), st. n.
- kello
- kelnezzi
- kelouuiu
- kelsuht
- kelterboum, mhd. st. m.
- kelterhûs
- keltî(n), st. f.
- keltina, st.?
- keltra
- kelua
- keluenezze
- keluera
- kelur, st. m.
- kelura, sw. f.
- keluro, sw. m.
- kelwarc, mhd. st. n.
- kelwerke
- kelzen, sw. v.
- kelzôn, sw. v.
- kelzilîn, st. n.
- kelzota
- kembe, mhd.
- kemben, sw. v.
- kembil, st. m.
- keme
- kem(e)lîn, mhd. st. n.
- kemerlinc
- kemich, mhd. st. m.
- kemin
- keminâta, sw. f.
- kemis, st. f.
- kemotale
- kemphen, sw. v.
- kempfere, mhd. st. m.
- kempho, sw. m.
- kendota
- kenela
- keestotas. a
- kennan, aostndfrk. sw. v.
- bi-kennen, sw. v.
- fora-bi-kennen, sw. v.
- gi-kennen1, sw. v.
- int-kennen, sw. v.
- ir-kennen1, sw. v.
- gi-kennen2, sw. v.
- ir-kennen2, sw. v.
- -kennenti
- bi-kennento, adv.
- bi-kennida, st. f.
- ir-kennida, st. f.
- kennih, st. m.
- kenning, st. m.
- kentil(a)stab, st. m.
- kenula
- kenzil(l)isc, adj.
- kepa..
- kępanont
- ûf-kephen, sw. v.
- kephrambarit
- kep::ien
- kequet
- ker
- kêr, st. m.
- kêra, st. sw. f.
- kera..
- ver-kêrære, mhd. st. m.
- ver-kêrer, mhd. st. m.
- -kêrâri
- kêrauuiggi, st. n.
- kerbela
- kerbila
- kerdern
- kereg
- kêren, sw. v.
- aba-kêren, sw. v.
- ana-kêren, sw. v.
- ana-gi-kêren, sw. v.
- bi-kêren, sw. v.
- thana-kêren, sw. v.
- thana-bi-kêren, sw. v.
- thana-ir-kêren, sw. v.
- thara-kêren
- ver-kêren, mhd. sw. v.
- gagan-, sw. v.
- gegin-kêren, sw. v.
- gi-kêren, sw. v.
- hera-kêren, sw. v.
- hintar-kêren, sw. v.
- hintar-gi-kêren, sw. v.
- ingagan-kêren, sw. v.
- ir-kêren, sw. v.
- missi-kêren
- nidar-bi-kêren, sw. v.
- nidar-gi-kêren, sw. v.
- ubar-kêren, sw. v.
- ûf-kêren, sw. v.
- ûf-gi-kêren, sw. v.
- umbi-kêren, sw. v.
- ûz-kêren, sw. v.
- uuidar(i)-kêren, sw. v.
- uuidar(i)-bi-kêren, sw. v.
- uuidari-gi-kêren, sw. v.
- zuo-kêren, sw. v.
- kerendra
- kêrento, adv.
- kergî(n), st. f.
- -kêrî
- keribes(a)mo, sw. m.
- -kêrida
- bi-kêrida, st. f.
- thana-bi-kêrida, st. f.
- gi-kêrida, st. f.
- kerien, sw. v.
- kerren, sw. v.
- gi-kerien, sw. v.
- gi-kerren, sw. v.
- kerilicho
- kerimuuilligin
- ir-kêritî, st. f.
- bi-keriunga, st. f.
- bi-kerrunga, st. f.
- -kêrlîh
- bi-kêrlîh, adj.
- kerlinga
- Kerlingære, mhd. st. m. pl.
| | keisarin st. f., mhd. Lexer keiserinne, -în, nhd. DWB kaiserin; mnd. keyserinne, mnl. keiserinne; ae. cásern; an. keisarainna; z. Bildung vgl. Wilm., Gr. 22 § 241,2, Henzen, Wortb.2 § 95. — Graff IV,527. Nur im Nom. Sing., nur in späten Hss. chaiserin: Gl 3,428,19. — keiserin: Gl 3,134,6 (SH A, 3 Hss.). 182,22 (SH B). Hbr. I,280,132 (SH A). — cheiserine: Gl 3,182,22 (SH B; zum Nom. auf -inna vgl. Braune, Ahd. Gr.14 § 211 Anm. 1). — keiserinne: Gl 3,379,9 (Jd). — kieserin: Gl 3,134,7 (SH A; wohl -iefür -ei-, vgl. Weinhold, Alem. Gr. § 64; verschr.?). Kaiserin: keiserin augusta vel imperatrix [Hbr. I,280,132] Gl 3,134,6. Hbr. I,280,132. augusta Gl 3,182,22. imperatrix 379,9 (darauf augusta idem, Steinm.). 428,19.
keisarling st. m., nhd. DWB kaiserling; mnl. keiserlinc (in anderer Bed.). cheiser-linc: nom. sg. Beitr. 73,252,7 (mus. Brit. Add. 30861, 11. Jh.); chaser-linch: dass. 8 (ebda.; zu â für ai vgl. Weinhold, Alem. Gr. § 34). Kaiserling, Amanita caesarea Pers. (vgl. Marzell, Wb. 1,236): cheiserlinc [vilibus ancipites fungi ponentur amicis,] boletus [domino, Juven. 5,147] Beitr. 73,252,7. chaserlinch [minus ergo nocens erit Agrippinae] boletus [ders. 6,621] 8.
keisarstuol st. m. cheisar-stol: acc. sg. Gl 2,36,30 (Frankf. 139, 12. Jh.). Thron: cheisarstol [in arce tyranni pandere iura poli, summumque in agone] tribunal [vincere, Ar. II,1235].
keisartuom st. m. n., mhd. Lexer keisertuom n., nhd. kaisertum n.; as. kêsurdôm m., mnd. keyserdôm n., mnl. keiserdoem; ae. cáserdóm m.; an. keisaradómr m., -dæmi n. — Graff IV,527. chaisar-tom: nom. sg. Gl 1,186,31 (Pa); cheiser-tuom: acc. sg. Np Cant. Annae 10. — kheisar-tom: nom. sg. Gl 1,186,31 (Ra); -toam: dass. ebda. (K). kaiserliche Gewalt, Herrschaft: chaisartom chunniclih maht imperium regale potestatem Gl 1,186,31 (vgl. zur Glossierung Splett, Stud. S. 262). vnde gibet er cheisertuom sinemo chuninge Christo . unde irhohet sinen geuualt dabit imperium regi suo Np Cant. Annae 10 (Npw giuualt).
keisen Nk 484,7 [130,1] s. ? geisîn.
keiserambet mhd. st. n. — Graff IV,527. keiser-ambt: nom. sg. Gl 3,379,25 (Jd). Kaiseramt, -würde, Stellung eines Kaisers: imperium.
keislicher Gl 4,132,27 s. AWB keisurlîh.
keislih Npgl 44,17 s. AWB geistlîh.
keisor s. AWB keisur.
keisteo Gl 1,104,5 (Pa) s. AWB gast. [Bd. 5, Sp. 71]
keisur (auch -or, -ar) st. m., mhd. Lexer keiser, nhd. DWB kaiser; as. kêsur, mnd. keyser, mnl. keiser; afries. keiser, kaiser; ae. cásere; an. keisari; got. kaisar; aus lat. caesar. — Graff IV,525 ff. kheisure: dat. sg. Gl 1,730,9 (S. Paul XXV a/1, 8./9. Jh.; kh-). — cais-ur: nom. sg. Add. II,67 (Paris Lat. 9389, 8. Jh.; zu -ai- vgl. z. St.); keis-: gen. sg. -]es T 198,1; dat. sg. -]e 5,11. 194,2. 198,1; acc. sg. -] 4. — kiasur: nom. sg. Gl 2,581,36 = Wa 95,11 (Düsseld. F. 1, 9. oder 10. Jh. (?)); [kiesur: acc. sg. Wa 18,4 (Hom.), zum palatalisierenden i nach k vgl. Gallée, As. Gr.3 § 235]. keisor: nom. sg. O 1,5,49 (PV). 11,2. 19. 4,23,39. 24,22; gen. sg. -]es T 13,1. 126,3 (2). O 4,6,30. 20,22. 24,6 (alle P); dat. sg. -]e T 126,1. 3. O 4,24,10 (PV); acc. sg. -] 27,10. cheis-ar: nom. sg. Gl 2,451,5 (2 Hss.); dat. sg. -]e Npgl 57,7 (2); -er: nom. sg. Gl 3,182,20 (SH B). Npw 11,5; gen. sg. -]es O 4,6,30 (F). Nb 5,12 [5,16]; dat. sg. -]e 6,8. 29,21 [5,30. 24,10]. NpglNpw 101,9. Npgl 34,20. Npw 108,3; acc. sg. -] Nb 5,17. 31,6 [5,21. 25,12]; nom. pl. -]a 6,9 [5,30]; -ir-: dat. sg. -i Npw 34,20. 118 V,161; dat. pl. -in Npgl 93,4; chaiser: nom. sg. Gl 3,428,18. — keis-ar: nom. sg. S 110,6. 9; acc. sg. 5; -er: nom. sg. Gl 3,182,20 (SH B). 378,11 (Jd). 395,26 (Hildeg.). O 1,5,49 (F); gen. sg. -]es 4,6,30 (V). 20,22. 24,6 (beide PV); dat. sg. -]e 10 (F); acc. sg. -] S 348,94 (Hs. B; nach Priebsch, Dt. Hss. S. 305,27 ch-); nom. pl. -]a W 62,12 (CFK) [123,5]; -]e ebda. (B) [ebda.]; keysere: dass. ebda. (A). Verstümmelt: .eisure: dat. sg. F 16,10; keisu..: dass. 15 (Ausg. konjiz. -re). 1) Kaiser: a) als Titel: α) bei einem Eigennamen (oder Bezug darauf): für den römischen Kaiser Augustus: uzkeanc kechuuit fona kheisure eruuirdikemu alliu umbiuurft exiit edictum a Caesare A[u]gusto ut describ[eretur] universus orbis [Luc. 2,1] Gl 1,730,9 (z. Lat. vgl. Voetz, Lukasgl. S. 197; m. adjekt. Übers. des Namens), z. gl. St. framquam gibot fon demo aluualten keisure thaz gibrieuit vvurdi al these umbiuuerft T 5,11 (m. adjekt. Übers. d. Namens). gibot iz ouh zi waru ther keisor fona Rumu O 1,11,2 (s. aber auch unter β); ferner: 19; — für andere Kaiser: then kaisar namoda her thus, ‘cur sedes’, ... ‘Otdo, ther unsar keisar guodo? ...’ S 110,5. 6. [vui lesed tho sanctus Bonifacius pauos an Roma uuas that he bedi thena kiesur aduocatum that he imo an Romo en hus gefi quod ... suis precibus a Phoca Caesare impetraret, donari ecclesiae Christi templum Romae Wa 18,4.] in themo finftazehenten iare thes rihtuomes Tiberii thes keisores anno quinto decimo imperii Tiberii Caesaris T 13,1. tannan geskah pi des cheiseres ziten Zenonis contigit sub tempore Zenonis Nb 5,12, lat. 3,16 [5,16, lat. 4,11]; ferner: S 110,9. Nb 5,17, lat. 3,23. 6,8, lat. 4,8 (beide imperator). 29,21. 31,6 [5,21, lat. 3,16. 5,30, lat. 4,24. 24,10. 25,12]; β) ohne Eigennamen: ir sult pitten umbe den keiser von Rome S 348,94 (s. aber auch unter α Augustus); b) als Rang: caisur [reddite ergo quae sunt] caesaris, caesari [: et quae sunt dei, deo, Matth. 22,21] Add. II,67, z. gl. St. geltet thiu thes keisores sint themo keisore inti thiu thar sint gotes gote T 126,3. F 16,15. Npgl 57,7. kuning nist in worolti, ni si imo thiononti; noh keisor untar manne, ni imo geba bringe O 1,5,49. so aber nah imo (dem Kaiser Zenon) andere cheisera uuurten . to begonda er (Theoderich) tuon . al daz in lusta succedente Anastasio imperatore . et Iustino maiore Nb 6,9, lat. 4,9 [Bd. 5, Sp. 72] [5,30, lat. 4,25]. ih gescaffo, daz die keisera unte die cuninga unte andere uuerltuurston ... adorabunt uestigia pedum tuorum W 62,12 [123,5]; ferner: F 16,10. T 126,1. 3. 194,2. 198,1 (2). 4 (alle caesar). O 4,6,30. 20,22 (caesar). 24,6. 10 (caesar). 22 (caesar). NpglNpw 34,20. 101,9 (beide Np caesar). Npgl 57,7 (Np caesar). Npw 11,5. 108,3. 118 V,161 (Np caesar). 2) Herrscher, Befehlshaber, Gebieter: cheisar ł herisari [hoc opto lumen (sc. divinitatis)] inperator [(d. i. der spätere Kaiser Galerius) noverit tuus meusque, si velit fieri meus, Prud., P. Rom. (X) 441] Gl 2,451,5. min endi thin kiasur is he imperator ... tuus meusque [zu ebda.] 581,36 = Wa 95,11. unseriu (d. i. der Sünder) unreht misselichent iudicibus . legibus . imperatoribus . commentariensibus (dinchliuten lantrehtin cheisirin scultheizzon) . die uuir fliehen Npgl 93,4; — bezogen auf Christus: antwurtita lindo ther keisor ewinigo tho, ther kuning himilisgo in war themo herizohen thar [vgl. ille verissimus dominus pariter et imperator, Alc.] O 4,23,39; ferner: 27,10. 3) Glossenwort: keiser caesar vel augustus vel imperator [Hbr. II,13,285] Gl 3,182,20. giebiedere gemerre keiser imperator augustus caesar 378,11. keiser kunich perezilinz imperator rischol rex 395,26. caesar chaiser ł imperator 428,18 (davor chvnegin, danach chaiserin). Komp. rômkeisar; Abl. keisarin, keisuring, keisartuom, keisarling; keisurlîh. [Hagl] |
| keisur
| | 1) Kaiser: | | | a) als Titel: | | | | α) bei einem Eigennamen (oder Bezug darauf): für den römischen Kaiser Augustus: uzkeanc kechuuit fona kheisure eruuirdikemu alliu umbiuurft exiit edictum a Caesare A[u]gusto ut describ[eretur] universus | | | | β) ohne Eigennamen: ir sult pitten umbe den keiser von Rome S 348,94 (s. aber auch unter α Augustus); | | | b) als Rang: caisur [reddite ergo quae sunt] caesaris, caesari [: et quae sunt dei, deo, Matth. 22,21] Add. II,67, z. gl. St. geltet thiu thes keisores sint themo keisore inti thiu thar sint gotes gote | | 2) Herrscher, Befehlshaber, Gebieter: cheisar ł herisari [hoc opto lumen (sc. divinitatis)] inperator [(d. i. der spätere Kaiser Galerius) noverit tuus meusque, si velit fieri meus, Prud., P. Rom. (X) 441] | | 3) Glossenwort: keiser caesar vel augustus vel imperator [Hbr. II,13,285] Gl 3,182,20. giebiedere gemerre keiser imperator augustus caesar 378,11. keiser kunich perezilinz imperator rischol rex 395,26. caesar chaiser ł imperator |
|