| - keisuring, st. m.
- keisurlîh, adj.
- keisarlîh, adj.
- keisurlîhho, adv.
- keisarlîhho, adv.
- ke..it
- keitunga
- kekanka
- kekankan
- keck-
- kela, sw. f.
- kelaber
- kel(a)berga, st.
- kelabrâto, sw. m.
- kelagirî, st. f.
- kelagirida, st. f.
- kelagîtgî, st. f.
- kel(a)h, st. m.
- kel(u)h, st. m.
- kelahere
- kel(ah)nezzi, st. n.
- kel(a)hoht(i), adj.
- kelastopho, sw. m.
- kelasuht, st. f.
- kelatuoh, st. n.
- kelberîn, mhd. adj.
- kelberskerne, mhd. sw. m.
- kelberskrût, mhd. st. n.
- kelbirga
- kelbrat
- kelca
- kelch
- kelch
- kelcterre
- celdre, ae. f.
- kele
- kelebrât, mhd. st. n.
- kelesuhtegen
- kelewin
- kelg
- kelgirithi, as. st. f.
- kelgîte, mhd. st. f.
- kelh
- kelhoht(i)
- keligini
- kelih, st. m.
- kelihtimpiu..
- kelikas
- kelisa, st. f.
- kelisilîn, st. n.
- kelisinôn, sw. v.
- kelken
- kalkôn
- kelketron
- kella, st. sw. f.
- kellarfaz, st. n.
- kellâri, st. m.
- kelleri, st. m.
- kellenâri, st. m.
- keller(s)hals, mhd. st. m.
- -kelli
- kellilî(n), st. n.
- kello
- kelnezzi
- kelouuiu
- kelsuht
- kelterboum, mhd. st. m.
- kelterhûs
- keltî(n), st. f.
- keltina, st.?
- keltra
- kelua
- keluenezze
- keluera
- kelur, st. m.
- kelura, sw. f.
- keluro, sw. m.
- kelwarc, mhd. st. n.
- kelwerke
- kelzen, sw. v.
- kelzôn, sw. v.
- kelzilîn, st. n.
- kelzota
- kembe, mhd.
- kemben, sw. v.
- kembil, st. m.
- keme
- kem(e)lîn, mhd. st. n.
- kemerlinc
- kemich, mhd. st. m.
- kemin
- keminâta, sw. f.
- kemis, st. f.
- kemotale
- kemphen, sw. v.
- kempfere, mhd. st. m.
- kempho, sw. m.
- kendota
- kenela
- keestotas. a
- kennan, aostndfrk. sw. v.
- bi-kennen, sw. v.
- fora-bi-kennen, sw. v.
- gi-kennen1, sw. v.
- int-kennen, sw. v.
- ir-kennen1, sw. v.
- gi-kennen2, sw. v.
- ir-kennen2, sw. v.
- -kennenti
- bi-kennento, adv.
- bi-kennida, st. f.
- ir-kennida, st. f.
- kennih, st. m.
- kenning, st. m.
- kentil(a)stab, st. m.
- kenula
- kenzil(l)isc, adj.
- kepa..
- kępanont
- ûf-kephen, sw. v.
- kephrambarit
- kep::ien
- kequet
- ker
- kêr, st. m.
- kêra, st. sw. f.
- kera..
- ver-kêrære, mhd. st. m.
- ver-kêrer, mhd. st. m.
- -kêrâri
- kêrauuiggi, st. n.
- kerbela
- kerbila
- kerdern
- kereg
- kêren, sw. v.
- aba-kêren, sw. v.
- ana-kêren, sw. v.
- ana-gi-kêren, sw. v.
- bi-kêren, sw. v.
- thana-kêren, sw. v.
- thana-bi-kêren, sw. v.
- thana-ir-kêren, sw. v.
- thara-kêren
- ver-kêren, mhd. sw. v.
- gagan-, sw. v.
- gegin-kêren, sw. v.
- gi-kêren, sw. v.
- hera-kêren, sw. v.
- hintar-kêren, sw. v.
- hintar-gi-kêren, sw. v.
- ingagan-kêren, sw. v.
- ir-kêren, sw. v.
- missi-kêren
- nidar-bi-kêren, sw. v.
- nidar-gi-kêren, sw. v.
- ubar-kêren, sw. v.
- ûf-kêren, sw. v.
- ûf-gi-kêren, sw. v.
- umbi-kêren, sw. v.
- ûz-kêren, sw. v.
- uuidar(i)-kêren, sw. v.
- uuidar(i)-bi-kêren, sw. v.
- uuidari-gi-kêren, sw. v.
- zuo-kêren, sw. v.
- kerendra
- kêrento, adv.
- kergî(n), st. f.
- -kêrî
- keribes(a)mo, sw. m.
- -kêrida
- bi-kêrida, st. f.
- thana-bi-kêrida, st. f.
- gi-kêrida, st. f.
- kerien, sw. v.
- kerren, sw. v.
- gi-kerien, sw. v.
- gi-kerren, sw. v.
- kerilicho
- kerimuuilligin
- ir-kêritî, st. f.
- bi-keriunga, st. f.
- bi-kerrunga, st. f.
- -kêrlîh
- bi-kêrlîh, adj.
- kerlinga
- Kerlingære, mhd. st. m. pl.
- kêrmund(i), adj.
- kêrmundîg, adj.
- kern
- kernaphul, st. m.
- kerndera
- kerngersta, sw. f.
- kernilîn, st. n.
- kerno, sw. m.
- kern, st. m.
- kerno
- -kêro, sw. m.
- keroe
- kerolun
| | keisuring st. m. (z. Bildung vgl. Wilm., Gr. 22 § 278,2 b); vgl. ae. cásering f. cheisurinc: nom. sg. Mayer, Griffelgl. Salzb. S. 75,156 (Salzb. St. Peter a VII 2, 8./9. Jh.); cheisuringu: instr. sg. S 5,34 (Hildebr.). Kaisermünze: cheisurinc [ista parabola in evangelio secundum Lucam cum aliis duabus parabolis decem] dragmarum [et duorum filiorum scripta est, Hier. in Matth. 18,10 ff., CCSL 77,160,596] Mayer, Griffelgl. Salzb. S. 75,156. want her do ar arme wuntane bauga, cheisuringu gitan, so imo se der chuning gap S 5,34 (vgl. Lühr, Hildebr. S. 576 f.).
keisurlîh (auch keisar-) adj., mhd. Lexer keiserlich, nhd. DWB kaiserlich; as. kēsarlīk (s. u.), mnd. keyserlĩk, mnl. keiserlijc; afries. keiserlik; ae. cáserlík; vgl. lat. caesareus. — Graff IV,527. chaisur-lih: Grdf. Gl 1,104,25 (Pa). — keisur-lih: Grdf. Gl 1,104,25 (K). cheis-ar-lih: Grdf. Gl 1,662,17 (M, 2 Hss.); -lihha: nom. sg. f. 18 (M); -lich: Grdf. 19 (M); -er-: gen. sg. f. -ero Nc 804,23 [123,10]; dat. sg. m. -en Nb 179,4 [151,5/6] (-lîch-); dat. sg. n. -en 128,24 [111,6] (-lîch-); acc. sg. m. -an Gl 2,36,3 (s. u.); -ir-lih: Grdf. 1,662,20/21 (M); chesirlich-: nom. sg. m. -er 4,38,27 (Sal. a 1). — keser-lich: Grdf. Gl 1,662,20 (M); kiasar-licara: comp. nom. sg. m. 2,584,67 = Wa 98,26/27 (Düsseld. F. 1, 9. oder 10. Jh. (?); zum palatalisierenden i nach k vgl. Gallée, As. Gr.3 § 235). Verschrieben: keis-licher: nom. sg. m. Gl 4,132,27 (Sal. c). 1) kaiserlich, Kaiser-; herrschaftlich, Herrscher-: a) kaiserlich, Kaiser-: deadema hrinc haupites chuninclihes daz andre quedant sikihelm chaisurlih (Pa, corona [Bd. 5, Sp. 73] keisurlih K) diadema vitta capitis rigalis ut alia[s] dicitur corona imperialis Gl 1,104,25. cheiserlichan [digna ... materies Petri Paulique] coronae [caesareas (d. h. Neros) superare minas, Ar. II,1233] 2,36,3 (Gl. nach Steinm. zu caesareas; ist vielleicht stuol zu ergänzen u. zu tribunal V. 1235 zuzuordnen? Vgl. keisarstuol); b) herrschaftlich, Herrscher-: chaisarlih (1 Hs. -lihha) pimeinida chund (1 Hs. gichundit) si gipot [consilium inierunt omnes principes regni tui (d. i. des Perserkönigs Darius) ... ut] decretum imperatorium (2 Hss. imper(i)alium, 1 Hs. imperatorum) exeat [et] edictum [Dan. 6,7] Gl 1,662,17 (1 Hs. keisarlîh gimeindi, 1 keisurlîh gimuoti, 1 keisurlîh gibot). 2) vortrefflich, erhaben: kiasarlicara [angeli ... loquuntur cominus: quorum unus ore] augustior (Glossen: excellentior, nobilior) [conpellat ... virum, Prud., P. Vinc. (V) 283] Gl 2,584,67 = Wa 98,26/27. chesirlicher augustus 4,38,27. 132,27 (-um). (Philosophia) samoso in iro muote demo cheiserlichen gestatondiu velut recepta in augustam sedem . suae mentis Nb 128,24 [111,6]. darfore fuor ein frouua . cheiserlichero getate ante hanc . s. lecticam . praeminebat quaedam femina . augustioris vultus [vgl. nobilioris vel praestantioris, Rem.] Nc 804,23 [123,10]; ferner: Nb 179,4 [151,5/6] (augustus). Abl. keisurlîhho.
keisurlîhho (auch keisar-) adv., mhd. Lexer keiserliche, -en, nhd. DWB kaiserlich. — Graff IV,527 s. v. keisurlih. cheiser-lichost: superl. Nc 733,18/19 [50,3 a]. vortrefflich: (Pallas) quad ... Iouis peneimeda so faren cheiserlichost . so si fore dien goten ersprenget uuirdet augustius quoque tum fieri Ioviale decretum . cum coetu deorum attestante depromitur [vgl. nobilius, Rem.].
ke..it Mayer, Griffelgl. Salzb. S. 26,30 (Salzb. St. Peter a VII 2, 8./9. Jh.) zu: [Caesar Augustus Herodem ... alienigenam et proselytum regem Iudaeis constituerat, qui tributis praeesset et Romano] pareret [imperio, Hier. in Matth. 22,15 f., CCSL 77,203,1752] ist nicht gedeutet.
keitunga Gl 1,102,33 (Ra) s. AWB gi-entunga.
kekanka Gl 2,144,35 s. AWB gangan.
kekankan S 224,29/30 s. AWB gi-gangan.
keck- s. AWB quec(k)-.
kela sw. f., mhd. kel, kele, nhd. DWB kehle; as. kela (vgl. Holthausen, As. Wb. S. 41), mnd. kēle, mnl. kele; ae. ceole. — Graff IV,384. chel-: nom. sg. -a Gl 2,38,16. 3,71,20 (SH A, 2 Hss.). 225,8 (SH a 2, 3 Hss.). 239,65 (SH a 2). 267,4 (SH b). 295,7 (SH d). 312,17 (SH e). 329,51 (SH g, 3 Hss.). 433,6 (2 Hss.). 12 (2 Hss.). 436,14. 437,45. 5,39,11. Thies, Kölner Hs. S. 160,10 (SH). NpNpw 5,11 (2). 13,3. W 96,1. 123,2 [175,22. 221,19]; -e Gl 1,478,45 (M, 3 Hss.; lat. acc.). 3,239,65 (SH a 2). 438,69; -] 225,9 (SH a 2, 13. Jh.). 4,187,11 (14. Jh.); dat. sg. -uun S 197,19 (B); -ûn Nb 27,17 [22,18]. Nc 749,9 [64,13]. NpNpw 113,7’ (-un); acc. sg. -un Gl 2,531,57; chelle: nom. sg. 3,71,21 (SH A). 225,9 (SH a 2, beide Graz 859, 13. Jh.); khel: dass. 239,65 (SH a 2, Wien 2400, 13. Jh.). — kel-: nom. sg. -a Gl 3,3,59 (Voc.; c-). 18,49 (Sg 242, 10. Jh.). 71,21 (SH A, 2 Hss.). 177,74 (SH B). 239,66 (SH a 2, 2 Hss.). 275,54 (SH b, 2 Hss.). 301,14 (SH d). 318,14 (SH e). 335,61 (SH g, 3 Hss.). 362,46 (Jd). 391,54 (Hildeg.). 500,33. 34. 689,68 (Sg 299, [Bd. 5, Sp. 74] 9./10. Jh.). Thies, Kölner Hs. S. 169,8 (SH). S 387,1; -] Gl 3,71,22 (SH A, 15. Jh.); nom. pl. -on Pw 68,4. kala: nom. sg. Hbr. I,128,180 (SH A; -a rad.). chele Beitr. (Halle) 85,231,49 s. AWB kelasuht. 1) Kehle, Gurgel, Schlund, Rachen: a) allgem. (öfter im Abschn. De membris hominis u. ähnl.): cela gula Gl 3,3,59. 239,65. 318,14. 436,14. 500,34. 689,68. Thies, Kölner Hs. S. 169,8. kela raho gula Gl 3,18,49. chela gula ł guttur 71,20. Hbr. I,128,180. Gl 3,177,74. gula ł commessatio 275,54. 301,14; chela brancia guttur vel maxilla [Hbr. II,194,123] 225,8. 295,7. 312,17. 329,51. brancia guttur 267,4. brancia Thies, Kölner Hs. S. 160,10; kela guttur Gl 3,362,46. 437,45. 438,69. 500,33. 4,187,11. gruzia guttur 3,391,54; querca chela gurgulio 433,6 (1 Hs. querkala). chela raho gurgulio sublinguium 5,39,11; collum hals cuius anterior pars chela (1 Hs. gula) dicitur 3,433,12; b) Kehle, Rachen als Öffnung des Menschen im Vergleich: iro chela ist offen grab. Vuare daz grab betan . so nestunche iz. Noh iro chela . ube sie suigetin sepulchrum patens est guttur eorum NpNpw 5,11, ähnl. 13,3 (guttur). sin chela ist uilo suoze guttur illius suavissimum [Cant. 5,16] W 96,1 [175,22]. din chela smekket samo der tuiristo uuin guttur tuum sicut vinum optimum [Cant. 7,9] 123,2 [221,19]; bildl.: ten (sc. Paulinus) zoh ih in (den ‘Hofgeiern’) ginenten uzer dero chelun traxi ab ipsis faucibus hiantium Nb 27,17 [22,18]; c) Kehle als Sitz der Stimme, der Laute: chela [cuius (sc. Judas)] tuba [saeva cruentum est exorsa nefas, Ar. I,100] Gl 2,38,16. chelun [corde quod abdita vena tremit, pulsat et incita quod resonam lingua sub ore latens] caveam [Prud., H. a. cib. (III) 94] 531,57. ic aruidoda ruopinde, heisa gidana uurthun kelon mina laboravi clamans raucae factae sunt fauces meae Pw 68,4. in iro chelun neliutent siu . daz ioh tier mugen non clamabunt in gutture suo NpNpw 113,7’; d) Kehle als Ort der Halsentzündung: suemo du kela virsuillit. Segeno. Domine S 387,1; e) Kehle, Hals als Teil im Sternbild des Großen Bären: so sint gemini gagen iro (des Großen Bären) chelun . cancer gagen dien forderen fuozen . leo gagen dien afteren Nc 749,9 [64,13]. 2) Bez. für die Kiemen des Fisches: chele [piscis immanis exivit ad devorandum eum (sc. Tobias) ... et dixit ei angelus: apprehende] branchiam [eius, et trahe eum ad te, Tob. 6,4] Gl 1,478,45 (5 Hss. kiuuua, 2 kiuuua ł giola, 2 giol keuua, 1 Hs. nur keuua, 1 nur giola). 3) übertr.: Gaumenlust, Laster: (fiorda chunni municho) neonaldre statige indi eiganeem vvilloom indi cheluun vnerlaubantlihheem deononte et propriis voluntatibus et gulae inlecebris servientes S 197,19. Abl. kel(a)h, kel(u)h, kelur, kelura, keluro.
kelaber Gl 4,123,11 s. skelah.
kel(a)berga st. (sw.) f., mhd. Lexer kelberc, nhd. (älter) DWB kehlberg. — Graff III,174. kel-birga: nom. sg. Gl 2,521,62 (Eins. 312, 11. Jh.). Hierher vielleicht auch, verschrieben: chel-bren: dat. pl.? Gl 2,412,1 (Vat. 5821, 11. Jh.). Halsfessel: kelbirga [Loth ipse ruptis expeditus nexibus attrita] bacis (Hs. bogus) [colla liber erigit, Prud., Psych. Praef. 33] Gl 2,521,62 (vgl. boia est apta catena colli. Baccas nominat vincula ob rotunditatem, Gl.); [Bd. 5, Sp. 75] bildl., wohl in freier Übers.: chelbren [capit inpia Erinys consensu faciles] manicis [-que tenacibus artat, ders., Psych. 567] 412,1 (vgl. o.). |
| keisurlîh
| | 1) kaiserlich, Kaiser-; herrschaftlich, Herrscher-: | | | a) kaiserlich, Kaiser-: deadema hrinc haupites chuninclihes daz andre quedant sikihelm chaisurlih (Pa, corona keisurlih K) diadema vitta capitis rigalis ut alia[s] dicitur corona imperialis Gl 1,104,25. cheiserlichan [ | | | b) herrschaftlich, Herrscher-: chaisarlih (1 Hs. -lihha) pimeinida chund (1 Hs. gichundit) si gipot [consilium inierunt omnes principes regni tui (d. i. des Perserkönigs Darius) ... ut] decretum imperatorium (2 | | 2) vortrefflich, erhaben: kiasarlicara [angeli ... loquuntur cominus: quorum unus ore] augustior (Glossen: excellentior, nobilior) [conpellat ... virum, Prud., P. Vinc. (V) 283] Gl 2,584,67 = Wa 98,26/27. | | kela
| | 1) Kehle, Gurgel, Schlund, Rachen: | | | a) allgem. (öfter im Abschn. De membris hominis u. ähnl.): cela gula Gl 3,3,59. 239,65. 318,14. 436,14. 500,34. 689,68. Thies, Kölner Hs. S. 169,8. kela raho gula Gl 3,18,49. chela gula ł guttur 71,20. | | | b) Kehle, Rachen als Öffnung des Menschen im Vergleich: iro chela ist offen grab. Vuare daz grab betan . so nestunche iz. Noh iro chela . ube sie suigetin sepulchrum patens est guttur eorum NpNpw 5,11, ähnl. | | | c) Kehle als Sitz der Stimme, der Laute: chela [cuius (sc. Judas)] tuba [saeva cruentum est exorsa nefas, Ar. I,100] Gl 2,38,16. chelun [corde quod abdita vena tremit, pulsat et incita quod | | | d) Kehle als Ort der Halsentzündung: suemo du kela virsuillit. Segeno. Domine S 387,1; | | | e) Kehle, Hals als Teil im Sternbild des Großen Bären: so sint gemini gagen iro (des Großen Bären) chelun . cancer gagen dien forderen fuozen . leo gagen dien afteren Nc 749,9 [64,13]. | | 2) Bez. für die Kiemen des Fisches: chele [piscis immanis exivit ad devorandum eum (sc. Tobias) ... et dixit ei angelus: apprehende] branchiam [eius, et trahe eum ad te, Tob. 6,4] Gl | | 3) übertr.: Gaumenlust, Laster: (fiorda chunni municho) neonaldre statige indi eiganeem vvilloom indi cheluun vnerlaubantlihheem deononte et propriis voluntatibus et gulae inlecebris servientes S 197,19. |
|