Wörterbuchnetz
Althochdeutsches Wörterbuch Bibliographische AngabenLogo SAW
 
kelih bis kellâri (Bd. 5, Sp. 79 bis 83)
Abschnitt zurück Abschnitt vor
Artikelverweis kelih st. m., mhd. kelch, kelich, nhd. kelch; as. kelik, mnd. kelk, mnl. kelc; afries. kilik, tzilik, tzielk; ae. calic, cælic, cælc; an. kalkr; aus lat. calix. — Graff IV,388.
chel-ih: nom. sg. Gl 2,9,49 (Sg 242, 10. Jh.). 3,653,17 (2 Hss.). Np 74,9. Npgl 74,9; gen. sg. -]es Gl 1,447,20 (Rb); acc. sg. -] OF 4,10,13. Npgl 74,9. Npw 21,3. 111,2. 115,13; nom. pl. -]ha Gl 1,553,33 (Ja); -ich: nom. sg. Gl 3,157,49 (SH A). 653,17; dat. sg. -]e Npgl 74,9; -]i Npw 15,5; dat. pl. -]un Gl 2,431,49; acc. pl. -]a 1,336,19 (Rb). H 7,6,4; -ech: nom. sg. Gl 3,157,40 (SH A); -ch: dass. 50 (SH A). 168,35 (SH A). 4,213,53 (2 Hss.); -ihc: acc. sg.? 1,317,59/60 (Rb); khelih: acc. sg. 291,7 (Jb-Rd). — kel-ih: nom. sg. T 182,2; acc. sg. 44,27. 112,2 (2). 160,2. 181,2. 185,3. OPV 4,10,13; -ich: dass. Gl 3,157,50 (SH A, 2 Hss.). 168,35 (SH A, 4 Hss.). 214,69 (SH B). 376,61 (Jd). 394,53 (Hildeg.). 653,17/18. Hbr. I,343,428 (SH A). 371,401 (SH A); gen. sg. -]es T 83,2. 141,19. 20; gen. pl. -]o 84,4; -ch: nom. sg. Gl 3,654,45 (Schlettst., 12. Jh.; Rasur von i nach l, Steinm.); -ihc: dass. 168,36 (SH A; c-). — kelikas: gen. sg. Gl L 126.
Verstümmelt: ..lih: nom. sg. Gl 3,653,18 (vgl. Holder 2,601; l. chelih); c..: acc. sg. F 22,7 (Ausg. chelih); khelihhe.: gen. sg. 17,23 (Ausg. -es); [.elik: acc. sg. Pk 115,13 (Ausg. kelik)].
Unsicher, vielleicht hierher: chelū (über capita): nom. sg.? Gl 3,634 Anm. 7 (clm 14689, 11./12. Jh.).
1) Kelch, (Trink-)Becher, gewölbte Schale:
a) allgem.: chelich calix Gl 3,157,49 (1 Hs. kelich .i. becher; im Abschn. De vasis potatoriis). 168,35. Hbr. I,371,401. Gl 3,214,69. 653,17. 654,45. 4,213,53. valschiro calix 3,394,53. uuanta ir reinet thaz dar uzzana ist thes keliches ... reini er thaz dar innana ist thes keliches inti thes scenkifazzes quia mundatis quod deforis est calicis ... munda prius quod intus est calicis et parabsidis T 141,19. 20; ferner: F 17,23. T 83,2. 84,4 (alle calix); — angefüllt m. etw., m. Gen. d. Sache, auch ellipt.: inti so uuer zi trincanne gibit einemo fon thesen ministun kelih caltes uuazares quicumque potum dederit uni ex minimis istis calicem aquae frigidae T 44,27, ähnl. Npw 111,2 (Np calix). vuanda in gotes keuualte ist lex data Iudeis ... Si ist der calix (stouf chelih). Vuieolicher? Chelih lutteres uuines quia calix in manu domini. Calix vini meri Np 74,9. Npgl 74,9; bildl., m. abstr. Gen.: do scangta er uzzer enemo calice ueteris testamenti (cheliche dero altun eo) in disen calicem noui testamenti (chelih dero niuuuun eo) Npgl 74,9. du negehorest mih umbe den chelih des todes; du ne irlazest mih, ih netrinche in Npw 21,3 (Np calicem, Npgl stouf). [kelik heli antfou endi noman drohtines anrhopu calicem salutaris accipiam et nomen domini invocabo Pk 115,13];
b) besonders kostbar u. kunstvoll gestaltet: khelih scyphum [autem meum argenteum, et pretium quod dedit tritici, pone in ore sacci iunioris, Gen. 44,2] Gl 1,291,7. sama so leps chelihes [grossitudo autem luteris, trium un- [Bd. 5, Sp. 80] ciarum erat: labiumque eius,] quasi labium calicis [3. Reg. 7,26] 447,20. chelihha [umbilicus tuus] crater (Hs. crateres) [tornatilis, numquam indigens poculis, Cant. 7,2] 553,33. glesiner chelih calix vitreus (Hs. de calice vitreo) [Aldh., Enigm. LXXX] 2,9,49. chelichun [argenteis] scyphis [ferunt fumare sacrum sanguinem] 431,49 (vgl. auch d);
c) Abendmahlskelch: alterdch kelich palla calix Gl 3,376,61 (im Abschn. De sacerdotalibus). intfieng tho then kelih, thanc teta inti segenota inti gab in sus quedenti accipiens calicem T 160,2, ähnl. F 22,7 (calix). nemet then kelih ouh nu zi iu, thaz drinkan deilet untar iu [vgl. (accipiens) similiter et calicem, Marg. nach Luc. 22,20] O 4,10,13;
d) Opfergefäß, Schale: stanchum folle tragant kanigane zua petont chelicha odoramentis plenas gestant suplex adorant patheras H 7,6,4; hierher wohl auch: chelihc in demu kaheilisot uuesan kiuuonet scyphus (Hs. scyphum) [, quem furati estis ipse est in quo bibit dominus meus (sc. Joseph) et] in quo augurari solet [Gen. 44,5] Gl 1,317,59/60. chelū capita 3,634 Anm. 7.
2) Kelch als blumige Schmuckform, Blumenkelch (vgl. auch 1 b): chelicha [facies et candelabrum ductile de auro mundissimo, hastile eius, et calamos,] scyphos [, et sphaerulas, ac lilia ex ipso procedentia, Ex. 25,31] Gl 1,336,19.
3) übertr.: Schicksal, Last: muget ihr trincan kelih then ih (sc. Jesus) trincan scal ... minan kelih trinket ir potestis bibere calicem quem ego bibiturus sum ... calicem quidem meum bibetis T 112,2. min fater ... erfuori thesan kelih fon mir mi pater ... transfer calicem hunc a me 181,2. er ist sament mir in dero martira uone dero ih chumi, samoso fone getrunchenemo chelichi ze dero froudi dero urstendi dominus pars hereditatis meae et calicis mei Npw 15,5 (Np calix, Npgl stouf), z. gl. St. kelikas calicis Gl L 126. trinche den chelih den er tranc calicem salutaris accipiam Npw 115,13 (Np calicem); ferner: T 182,2. 185,3 (beide calix).

[Blum]


 
Artikelverweis kelihtimpiu.. Beitr. 52,158,16 (clm 6277, 9. Jh.; l u. iu unsicher) in: sint kelihtimpiu .. [profecto ad portanda peccatorum] curvantur [onera qui sequuntur, Greg., Cura 1,1, PL 77,15 B] ist nicht gedeutet.
 
Artikelverweis 
kelikas Gl L 126 s. AWB kelih.
 
Artikelverweis 
kelisa st. f. — Graff IV,390.
chel-isa: acc. pl. Gl 2,734,39; -issa: dass. 3,618,16 (Wien 1761, 10. Jh.).
Stiefel: chelisa [ecce subito equorum camelorumque sessores Ismaelitae irruerunt, crinitis vittatisque capitibus ..., pallia et latas] calliculas [trahentes, Vita Malchi 94a] Gl 2,734,39. chelissa scuoha huot caligas calciaria mitra 3,618,16.
Abl. kelisilîn; kelisinôn.
 
Artikelverweis 
kelisilîn st. n. — Graff IV,390.
chelisili: acc. pl.? Gl 2,733,14 (clm 14747, 10. Jh.).
kleiner Stiefel: sochili chelisili [videns autem Aegyptius vestitum mollibus rebus ... sed et pedes mundos habentem cum] caligulis (Hs. calliculas) [Vitae patr. V,604a].
 
Artikelverweis 
kelisinôn sw. v. [Bd. 5, Sp. 81]
gi-chelason-ot: part. prt. Gl 4,42,28/29 (Sal. a 1, clm 22201, 12. Jh.); -o: nom. sg. m. 28 (Sal. a 1, Zwettl 1, 13. Jh.).
im Part. Praet.: mit Stiefeln versehen: gichelasonoter caligatus Gl 4,42,28.
 
Artikelverweis 
kelken, kalkôn (?) sw. v., mhd. Lexer kelken, Lexer kälchen, nhd. DWB kalken, dial. kälken; as. kelkian (s. u.), mnd. kelken, kalken in anderer Bed.; ae. -cealct (part. prt.); an. kalka, kalkaðr. — Graff IV,394 s. v. gacalct.
gi-chalch-: part. prt. nom. sg. f. -tiu Gl 1,749,70 (M, 4 Hss., 3 davon -tiv); ge-: dass. -itiv 72 (M); acc. sg. f. (? oder wohl eher verschr.) -ten 750,1 (M, clm 14745, 14. Jh.). — gi-chalc-: part. prt. nom. sg. f. -tiu Gl 1,749,73 (M); -chalh-: dass. -tiu ebda.
fehlendes k zwischen l und t: gi-chal-tiu: part. prt. nom. sg. f. Gl 1,749,74; -tv: dass. ebda. hält Krüer S. 316 Anm. 1 für Schreibfehler.
gi-kelcton: part. prt. dat. pl. Gl 4,291,51 = Wa 52,7 (Ess. Ev. 10. Jh., vgl. Krüer S. 171).
chalchot: part. prt. nom. sg. f. Gl 1,750,1/2 (M, clm 22201, 12. Jh.; zur Weglassung des Präfixes vgl. Matzel S. 11, - häufig in dieser Hs. statt -iu, vgl. Matzel S. 78 f.; bewußter Wechsel zum ôn-Verb (wegen der Bed.?) oder nur Schwanken des nachtonigen Vokals in später Hs.?).
(mit Kalk) tünchen, weißen, nur im Part. Praet. belegt: in einem Bilde: gichalchtiv mvra [Paulus dixit ad eum (zu dem Hohenpriester): percutiet te deus,] paries dealbate [Acta 23,3] Gl 1,749,70. gikelcton [vae vobis ... Pharisaei ... quia similes estis sepulchris] dealbatis [, quae aforis parent hominibus speciosa, intus vero plena sunt ossibus mortuorum, Matth. 23,27] 4,291,51.
 
Artikelverweis 
kelketron Gl 2,701,51 s. AWB kellâri u. kalkatra.
 
Artikelverweis 
kella st. sw. f., mhd. nhd. kelle; mnd. kelle, mnl. kele; ae. cielle (vgl. Hall S. 60). — Graff IV,385.
Stark: chella: nom. sg. Gl 1,356,13 (Sg 295, Sg 9, beide 9. Jh.; oder nom. pl.?); dat. sg. 2,337,68 (oder nom. sg. st. sw. (?), s. u.); acc. pl. 1,323,55 (S. Paul XXV d/82, 9./10. Jh.). 455,50 (M, 2 Hss.). 4,270,33 (M); cheilla: nom. sg. 1,356,14 (zu ei für e vgl. Braune, Ahd. Gr.14 § 28 Anm. 2; oder pl.?). — kella: acc. pl. Gl 1,450,35 (M; oder nom. sg. st. sw.?).
Schwach: chellun: acc. pl. Gl 1,450,36 (M). 455,51 (M, 2 Hss.). 458,56 (Rb). — kellen: acc. sg. Gl 3,415,52 [HD 2,299].
Nicht eindeutig: chell-: nom. sg. -a Gl 1,356,13 (S. Paul XXV d/82, 9./10. Jh.). 450,35 (M, 2 Hss.). 671,1 (3 Hss., darunter Sg 299, 9. Jh., S. Paul XXV d/82, 9./10. Jh.). 673,40 (M, 11 Hss.). 2,403,47. 408,62. 450,24 (2 Hss.). 481,64. 492,50. 509,42. 556,48. 563,4 (2 Hss.). 3,123,16 (SH A, 3 Hss.). 290,45 (SH b, 2 Hss.). 309,65 (SH d). 346,62 (SH g, 3 Hss.). 634,3. 639,8. 4,105,13 (Sal. a 1). 202,59. 210,24. 284,6 (M). Thies, Kölner Hs. S. 186,5 (SH); -e Gl 1,455,50 (M; lat. acc. pl.). 673,43 (M). 3,123,17 (SH A; -). 261,23 (SH a 2). 290,46 (SH b). 678,8. 4,40,20 (Sal. a 1, 8 Hss., davon 2 -ę). 168,25 (Sal. d). 193,47. 217,69. 284,6 (M). 5,5,44 (M; lat. acc. pl.). Meineke, Ahd. S. 27,70 (Sal. a 1); cheilla: dass. Gl 1,457,19 (Rf). 673,42 (M, 2 Hss.). 3,636,26. — kell-: nom. sg. -a Gl 2,509,42. 525,57 (Bern 264, 9. Jh.). 536,68. 594,53 (c-). 3,123,17 (SH A). 193,27 (SH B). 261,23 (SH a 2). 310,47 (SH d). AJPh. 55,234. Hbr. I,251,299 (SH A); -e Gl 3,193,27 (SH B). 4,173,34 (Sal. e). 5,37,45 (SH b); keilla: dass. 2,532,41. [Bd. 5, Sp. 82]
Verschrieben: kello: nom. sg. Gl 3,123,17 (SH A); rella: dass. 291,59 (SH b); unklar ist: chl: dass. 328,18 (SH f, clm 12658, 14. Jh.).
1) Kelle:
a) Maurerkelle: chella [ecce dominus stans super murum litum, et in manu eius] trulla [caementarii, Am. 7,7] Gl 1,671,1. chella murares trulla caementarii [ebda.] 673,40 (vgl. ferrum artificis, Davids, Bibelgl. S. 331,1360. 1361). 4,284,6. chella trulla quod trudit et detrudit [Hbr. I,251,299] 3,123,16 (1 Hs. drufla). trubela vel kella Hbr. I,251,299. kella trulla Gl 3,193,27 (alle im Abschn. De ferramentis). 261,23. 328,18. trulla ferrum ad murum 290,45. 309,65. trulla ferrum cum quo parietes liniuntur 346,62. Thies, Kölner Hs. S. 186,5. kellen trullam [vgl. igitur nunc, quando ... ecclesia, de vivis et electis lapidibus ... construitur, recte omnis linguae ad horum artificum ora revocantur, ne sicut ibi cum quis ... peteret aquam, (alius) porrigebat trullam, HD 2,299] Gl 3,415,52 [HD 2,299]. chelle trulla lignum quo domus purgatur 4,193,47;
b) Schöpflöffel, -gefäß: kella [et] trullas (2 Hss. trulla) [..., et omnia vasa aerea (des Tempels von Jerusalem) ... (Chaldaei) tulerunt, 4. Reg. 25,14] Gl 1,450,35. 455,50. 457,19 (trulla). 458,56. 4,270,33. 5,5,44 (z. nicht eindeutigen spez. Bed. vgl. Tiefenbach, Werkzeuge S. 737 u. Anm. 199. 200). chella [pauper Opimius ... Veientanum festis potare diebus Campana solitus] trulla [Hor., Serm. II,3,144] 2,337,68 (vgl. vile vas, Siewert, Horazgl. S. 152,63). chella [obsonia ... dis ineptus obtulisti talibus, quos] trulla [, pelvis, cantharus, sartagines, fracta et liquata contulerunt vascula, Prud., P. Rom. (X) 299] 403,47. 408,62. 450,24. 481,64. 492,50. 509,42. 525,57. 532,41. 536,68. 556,48. 563,4 (1 Hs. noch trufla). 594,53. AJPh. 55,234 (z. gl. St. Glossierung thrufla trulla, vgl. Tiefenbach a. a. O. S. 737 u. Anm. 197. 198). chella trulla Gl 3,639,8 (im Abschn. De instrumentis coquinae). calicula 4,173,34 (vgl. Mlat. Wb. II,75,10 f. s. v. caliculus);
c) (Feuer-)Pfanne, Schaufel, (Feuer-)Haken: chella [facies ... in usus eius (sc. altaris) lebetes ad suscipiendos cineres ..., et ignium] receptacula [. Omnia vasa ex aere fabricabis, Ex. 27,3] Gl 1,323,55 (4 Hss. kellilî(n)). vatilla chella (dazu in 1 Hs. noch .i. chella ł rechari ignem) ł baculus cum quo ignis uertitur [zu: ponent cum eo (sc. altare) ... ignium receptacula ... et] batilla (3 Hss. v-) [Num. 4,14] 356,13 (in 1 Hs. noch aut aliter vatilla pala ad focum similis uasis quibus aquę de nauibus proiciuntur .i. scermscuuala, in den 3 anderen Hss. ohne aut aliter ab vatilla als neue Glossierung, Steinm.). kella vatillum 3,291,59. 310,47. 636,26. 5,37,45. chella ł schil vatillum (übergeschr. ba-) 4,210,24 (zu schil vgl. Katara S. 285); vielleicht hierher: chelle cramula 168,25 (wohl cremacula, vgl. die Graphien dazu s. v. hâhala ‘Kesselhaken’, Ahd. Wb. 4,605);
d) Glossenwort: chelle trulla Gl 3,678,8. 4,105,13. 217,69;
e) unklar: chelle bistimiae trullae (Hs. trolle) Gl 4,40,20. Meineke, Ahd. S. 27,70 (vgl. Mlat. Wb. I,1457 s. v. bestimiae).
2) (Schatz-)Haus? (z. Bed.-Übergang vgl. DWb. V,511 s. v. kelle Bed. 3 a, Heinertz, Beitr. 41,501): chella gaza (Hs. -zz-) Gl 3,634,3 (im Abschn. De ferramentis). 4,202,59; z. lat. Lemma vgl. Thes. VI,1722,27 ff.
Komp. fiur-, rouhkella, huntkelle mhd.; Abl. kellilî(n).

[Hagl]

[Bd. 5, Sp. 83]
 
Artikelverweis 
kellarfaz st. n. — Graff III,731.
chell-er-faz: acc. pl. Npgl 83,3; -ir-: dass. 1.
Faß zum Einkellern des Weines: in einem Bilde: christiani . die in pressuris (dien fresson) ... getrotot uuerdent . unde dannan uuerdent liquati in apothecas dei (kelazzin in gotes chellirfaz) Npgl 83,1. kebressotez pere . siget fone torculari in uinum ... et in apothecas domini (in den uuin ... unde in gotes chellerfaz) 3.
 
Artikelverweis 
kellâri, -eri st. m., mhd. nhd. keller; mnd. keller, mnl. kelre; an. kjallari; aus lat. cellarium. — Graff IV,390.
chellar-: nom. sg. -i Gl 2,7,31. 3,628,11 (2 Hss., darunter Carlsr. Aug. CCLXI, jetzt Carlsr. Fragm. Aug. 147, 9. Jh.). 629,1. 4,58,46 (Sal. a 1, 2 Hss.). 89,33 (Sal. a 1). 229,57 (clm 14456, 9. Jh.); -e 2,380,5. 3,628,11. 4,58,47 (Sal. a 1); dat. sg. -e 2,523,55 (Bern 264, 9. Jh.); -a 477,44 (zur Endung vgl. Schatz, Ahd. Gr. § 313); -i 432,33 (2 Hss.; zur Endung vgl. Braune, Ahd. Gr.14 § 198 Anm. 3); acc. sg. -i 251,68 (M, 2 Hss.); nom. pl. -a 1,523,41 (M). 670,19 (M, 3 Hss.); -e 523,41 (M). 670,20 (M, 2 Hss.). Npw 143,13; -i Gl 1,233,9 (R; zur Endung vgl. Braune, Ahd. Gr.14 § 198 Anm. 4, oder nom. sg.?); -] 523,42 (M). 670,20 (M); acc. pl. -a 463,3 (M, 5 Hss.). 610,55 (M, 3 Hss.). 647,70 (M, 4 Hss.). 651,8 (M, 4 Hss.); -e 463,5 (M, 3 Hss.). 610,56 (M). 648,2 (M). 651,10 (M, 4 Hss.); -i (zur Endung vgl. Braune, Ahd. Gr.14 § 198 Anm. 4, oder nom. sg.?) 463,4 (M, 3 Hss.). 610,56 (M, 3 Hss.). 648,1 (M, 2 Hss.). 651,9 (M, 2 Hss.); chaellare: dass. 648,2 (M); cheller-: nom. sg. -e 4,58,47 (Sal. a 1); -] 3,665,44. 4,58,47/48 (Sal. a 1, 2 Hss.); nom. pl. -a Np 143,13; -e Gl 1,670,21 (M; das zweite e aus o korr., Steinm.); acc. pl. -e 463,5 (M). 610,57 (M). 648,3 (M). — chelar-: acc. pl. -e Gl 1,463,6 (M); chelr-: nom. sg. -e 3,400,47 (Hildeg.); acc. pl. (?) -] 1,463,6 (M). — khellar-: nom. sg. -i Gl 3,630,14. 16 (beide cgm 5248,2, 9. Jh.).
kellar-: nom. sg. -i Gl 3,629,20. 4,135,30 (Sal. c). 156,51 (Sal. c); nom. pl. -a 1,233,9 (Ra); keller-: nom. sg. -e 3,716,21; -] 210,39 (SH B); nom. pl. -a Gl L 797; dat. pl. -on Gl 2,701,51; kelre: nom. sg. 3,358,62 (Wien 901, 13. Jh.). 373,9 (Jd).
Verschr.: challara: acc. pl. Gl 1,651,9 (M, Wien 2732, 10. Jh., cha- für sonst in dieser Hs. belegtes che-).
Unklar bleibt: ..l.ro: Gl 2,261,44 (vgl. Schulte, Gregor S. 106,20; Luxemb. 44, 9. Jh.; Steinm. konjiz. zu kelliro; zur Kasusbestimmung s. u. 1 b und Schulte, a. a. O.).
1) Vorratsraum, Aufbewahrungsort (für Speisen und Getränke):
a) allgem: kellara prumptuaria cellaria Gl 1,233,9 (Ra, funthi hardii K). chellari prumptuaria ebda. chellara promtuaria [eorum plena, eructantia ex hoc in illud, Ps. 143,13] 523,41, z. gl. St. Gl L 797 (vgl. NpNpw 143,13 unter b). chellara [demolita sunt horrea, dissipatae sunt] apothecae [Joel 1,17] Gl 1,670,19. chellari [tales plateis omnibus exquirit adsuetos ali ecclesiae matris] penu (Glossen: aerario, cellario) [Prud., P. Laur. (II) 159] 2,432,33. 477,44. 523,55. keller promptuarium 3,210,39. 716,21. 4,89,33. 156,51. promtuarium et cellarium 3,358,62. cellarium penus promptuarium 665,44. chelre kalchizinz cellarium 400,47. chellari cellarium 628,11 (1 Hs. cellarium vł apoteca). 629,20. 4,135,30. cellarium (darauf penus ł prumtuarium similiter, Steinm.) 3,630,14. cellarium et penu 629,1. potheca 630,16; — für Hausgeräte: chellara [et (Ezechias) ostendit eis cellam aromatum, et argenti, et auri ... et om- [Bd. 5, Sp. 84] nes] apothecas [supellectilis suae, Is. 39,2] Gl 1,610,55; Verwendungszweck unsicher: chellara [et mensus est longitudinem aedificii contra faciem eius, ...] ethecas (i. e. ecthetas? 1 Hs. apothecas) [ex utraque parte centum cubitorum, Ez. 41,15] Gl 1,651,8 (in clm 19440 über etthecas chellara noch mansiunculas sacerdotum, vgl. Davids, Bibelgl. S. 302), dazu wohl chellari etheca (i. e. ectheta?) apotheca 4,58,46; — Vorratsbehälter (?): chellera [super] apothecas (1 Hs. -a) [autem olei (praeerat) Ioas, 1. Paral. 27,28] Gl 1,463,3;
b) spez.: Weinlager, Weinkeller: chellari [ex calcatorio iussit puerum descendere] apothecam [clausit, Greg., Dial. 1,9 p. 185] Gl 2,251,68, z. gl. St. kelliro 261,44 (Schulte, Gregor S. 106,20 erwägt wegen der Endung -o Zugehörigkeit zu calcatorio als unterzeilig interlineare Glosse; dann gehörte der Beleg zu kalkatra, wo aber keine t-lose Form belegt ist. Vgl. aber die stimmige Glossierung Gl 2,251,68). kelketron (getilgt) kelleron [Rhaetica (sc. vitis) nec] cellis [ideo contende Falernis, Verg., G. II,96] 701,51. kelre cellarium (darauf apoteka idem. promptuarium similiter, Steinm.) 3,373,9 (Gl. zwischen Weinvokabular). iro chellera sint folle . muzonde (Npw fezendo) daz lid . fone einemo ze andermo promtuaria eorum plena eructantia ex hoc in illud NpNpw 143,13.
2) Laderaum (auf einem Schiff): chellara (1 Hs. darüber noch chamarli) [quercus de Basan dolaverunt in remos tuos et transtra tua fecerunt tibi ex ebore Indico et] praetoriola [de insulis Italiae, Ez. 27,6] Gl 1,647,70, zum lat. Lemma vgl. aber Thes. X,2, 1068.
3) Glossenwort: chellari [item s vel x antecedentibus us masculina et quartae declinationis sunt; ut risus ... item] penus [, et specus tam masculina quam feminina, et neutra, Alc., Gr. p. 866] Gl 2,7,31. chellare penus [invenitur et masculinum et femininum et neutrum, Prisc., Inst. II,163,11] 380,5. chellari penus 4,229,57.
Komp. oli-, uuînkellâri, trinckeller mhd.

 

kelih
 1) Kelch, (Trink-)Becher, gewölbte Schale:
 a) allgem.: chelich calix Gl 3,157,49 (1 Hs. kelich .i. becher; im Abschn. De vasis potatoriis). 168,35. Hbr. I,371,401. Gl 3,214,69. 653,17. 654,45. 4,213,53. valschiro calix 3,394,53. uuanta ir reinet thaz dar uzzana ist thes
 b) besonders kostbar u. kunstvoll gestaltet: khelih scyphum [autem meum argenteum, et pretium quod dedit tritici, pone in ore sacci iunioris, Gen. 44,2] Gl 1,291,7. sama so leps chelihes [grossitudo autem luteris, trium un-
 c) Abendmahlskelch: alterdch kelich palla calix Gl 3,376,61 (im Abschn. De sacerdotalibus). intfieng tho then kelih, thanc teta inti segenota inti gab in sus quedenti accipiens calicem T 160,2, ähnl. F 22,7 (
 d) Opfergefäß, Schale: stanchum folle tragant kanigane zua petont chelicha odoramentis plenas gestant suplex adorant patheras H 7,6,4; hierher wohl auch: chelihc in demu kaheilisot uuesan kiuuonet scyphus (Hs. scyphum) [, quem furati
 2) Kelch als blumige Schmuckform, Blumenkelch (vgl. auch 1 b): chelicha [facies et candelabrum ductile de auro mundissimo, hastile eius, et calamos,] scyphos [, et sphaerulas, ac lilia ex ipso procedentia, Ex. 25,31
 3) übertr.: Schicksal, Last: muget ihr trincan kelih then ih (sc. Jesus) trincan scal ... minan kelih trinket ir potestis bibere calicem quem ego bibiturus sum ... calicem quidem meum bibetis T 112,2. min fater ...
 
kella
 1) Kelle:
 a) Maurerkelle: chella [ecce dominus stans super murum litum, et in manu eius] trulla [caementarii, Am. 7,7] Gl 1,671,1. chella murares trulla caementarii [ebda.] 673,40 (vgl. ferrum artificis, Davids, Bibelgl.
 b) Schöpflöffel, -gefäß: kella [et] trullas (2 Hss. trulla) [..., et omnia vasa aerea (des Tempels von Jerusalem) ... (Chaldaei) tulerunt, 4. Reg. 25,14] Gl 1,450,35. 455,50. 457,19
 c) (Feuer-)Pfanne, Schaufel, (Feuer-)Haken: chella [facies ... in usus eius (sc. altaris) lebetes ad suscipiendos cineres ..., et ignium] receptacula [. Omnia vasa ex aere fabricabis, Ex.
 d) Glossenwort: chelle trulla Gl 3,678,8. 4,105,13. 217,69;
 e) unklar: chelle bistimiae trullae (Hs. trolle) Gl 4,40,20. Meineke, Ahd. S. 27,70 (vgl. Mlat. Wb. I,1457 s. v. bestimiae).
 2) (Schatz-)Haus? (z. Bed.-Übergang vgl. DWb. V,511 s. v. kelle Bed. 3 a, Heinertz, Beitr. 41,501): chella gaza (Hs. -zz-) Gl 3,634,3 (im Abschn. De ferramentis).
 
kellâri
 1) Vorratsraum, Aufbewahrungsort (für Speisen und Getränke):
 a) allgem: kellara prumptuaria cellaria Gl 1,233,9 (Ra, funthi hardii K). chellari prumptuaria ebda. chellara promtuaria [eorum plena, eructantia ex hoc in illud, Ps. 143,13] 523,41, z. gl. St. Gl L 797
 b) spez.: Weinlager, Weinkeller: chellari [ex calcatorio iussit puerum descendere] apothecam [clausit, Greg., Dial. 1,9 p. 185] Gl 2,251,68, z. gl. St. kelliro 261,44 (Schulte, Gregor S. 106,20 erwägt wegen der
 2) Laderaum (auf einem Schiff): chellara (1 Hs. darüber noch chamarli) [quercus de Basan dolaverunt in remos tuos et transtra tua fecerunt tibi ex ebore Indico et] praetoriola [de insulis Italiae, Ez. 27,6] Gl
 3) Glossenwort: chellari [item s vel x antecedentibus us masculina et quartae declinationis sunt; ut risus ... item] penus [, et specus tam masculina quam feminina, et neutra, Alc., Gr. p. 866] Gl 2,7,31. chellare penus