Wörterbuchnetz
Althochdeutsches Wörterbuch Bibliographische AngabenLogo SAW
 
kemben bis kemphen (Bd. 5, Sp. 87 bis 89)
Abschnitt zurück Abschnitt vor
Artikelverweis kemben sw. v., mhd. Lexer kemben, kemmen, nhd. DWB kämmen; as. kembian (s. u.), mnd. mnl. kemmen; ae. cemban; an. kemba. — Graff IV,404 s. vv. kampjan, gikemmit. gikaembit.
chemp-: part. prs. nom. pl. m. -enta Gl 1,604,26 (M, 2 Hss.); -ente 27 (M, 4 Hss.); -inta 28 (M); -ent ebda. (M, clm 22201, 12. Jh.; m. Apokope des Endvokals, vgl. Matzel S. 113 f.), zu -p- vgl. a. a. O. S. 116.kemb-: 1. sg. -iu Gl 2,711,14; gi-: part. prt. -it 497,10 (Sg 292, 11. Jh.; -kb-); -id 583,7 = Wa 97,4/5 (Düsseld. F. 1, 9. oder 10. Jh. (?)); -kēmit: dass. 497,10 = Wa 85,3 (Carlsr. S. Petri, 11. Jh.). [Bd. 5, Sp. 88]
kämmen:
a) allgem.: gikembid [summus sacerdos ... mire infulatus, festa vittis tempora nectens, corona tum] repexus [aurea, Prud., P. Rom. (X) 1014] Gl 2,583,7 = Wa 97,4/5. kembiu pecto. tis [Randgl. zu: Silvia ...] pectebat [... ferum (d. i. den zahmen Hirsch) puroque in fonte lavabat, Verg., A. VII,489] 711,14;
b) spez.: hecheln, karden, krempeln (vgl. DWb. V,210. 2009 s. vv. karden, krämpeln): chempenta vuepenta [confundentur (Aegyptii) qui operabantur linum,] pectentes (4 Hss. plectentes) [et] texentes [subtilia, Is. 19,9] Gl 1,604,26. gikemmit wirdit (letzteres nur in 1 Hs.) [ut quaeque est lanugo ferae mollissima tactu,] pectitur (Glosse: ornatur) [Prud., Ham. 293] 2,497,10 = Wa 85,3.
Vgl. ? kembil.
 
Artikelverweis 
? kembil st. m. — Graff IV,404.
chembil: nom. sg. Gl 2,380,3 (Florenz XVI,5, 12. oder 13. Jh.).
Verstümmelt: ch..la: acc. pl. MGh Poetae Lat. VI,1, p. 9,1 (Innsbr. Fragmente, Gll. 12. Jh.; oder -lo? Vgl. a. a. O.).
1) Stachelhalsband: chembil [inardesinentia Latina (nomina) neutra sunt, ut ... ‘] columbar [’, quod significat genus vinculi, Prisc., Inst. II,150,16] Gl 2,380,3 (vgl. Habel Sp. 68 s. v. collumbar), hierher oder wegen des lat. Lemmas als Verschreibung zu knebil.
2) ? Helmbusch: chembila [vir ... illustris ... vertice distractas suspendit in arbore] cristas [et ventum captans sudorem tersit anhelus, Walth. 960] MGh Poetae Lat. VI,1, p. 9,1.
 
Artikelverweis 
keme Gl 1,217,34 (K) ist nach Splett, Stud. S. 311 wohl aus sume verderbt; s. sum pron.-adj.
 
Artikelverweis 
kem(e)lîn mhd. st. n.
kemlin: nom. sg. Gl 3,32,41 (Wallerst. I. 2. fol. 21, 13. Jh., clm 4350, 14. Jh., 1 Hs. c-, 1 -æ-).
(kleines) Kamel: cemlin (1 Hs. noch quidam dicunt olbente) camelus (andere Hss. olbenta, olbent, olbentin, kamel).
Vgl. kamel mhd.
 
Artikelverweis 
kemerlinc Gl 3,378,47 s. AWB kamarling.
 
Artikelverweis 
kemich mhd. st. m. (zur Bildung vgl. DWb. V,100 f. s. v. kamin), nhd. dial. bair. (älter) kemich, DWB kömich, kümich Schm. 1,1245; vgl. lat. caminus.
Verschrieben: chasmich: nom. sg. Gl 4,186,36 (Wien 1325, 14. Jh.).
Ofen: fornax clibanus.
 
Artikelverweis 
kemin Gl 3,558,5 s. AWB kîmo.
 
Artikelverweis 
keminâta sw. f., mhd. Lexer kemenâte, nhd. DWB kemenate; as. kemīnāta, -da (Holthausen, As. Wb. S. 41), mnd. kemenâde, mnl. kemenade; aus mlat. caminata. — Graff IV,400.
cheminat-: nom. sg. -a Gl 3,10,50 (C). 627,18; acc. sg. -un 2,402,54. 429,42 (2 Hss.). 480,36 (-vn); chemenat-: nom. sg. -a 3,629,25 (2 Hss.); dat. sg. -un Nc 784,10. 802,7 (-â-) [101,13. 120,21]; chæmenata: nom. sg. Gl 2,560,10; kheminatun: nom. pl. 1,256,16 (KRa).
kemenade: nom. sg. Gl 3,384,4 (Jd).
Verschrieben: keminadu: nom. sg. (?) Gl 2,560,10 (Köln LXXXI, 10. Jh.; zu -d- vgl. Wolf, Glossen S. 59). [Bd. 5, Sp. 89]
1) (heizbares) Gemach, Zimmer, Kemenate:
a) allgem.: cheminata keminada Gl 3,10,50. caminata 627,18;
b) spez.: Schlaf-, Brautgemach: kheminatun chamara thalami cubicula Gl 1,256,16 (KRa, pruutchamara R). so begonda si eina andera iro diu inchunnen ... unde in iro chemenatun dero vuahto flag adhorta est increpare aliam eius ancillam ... atque intra cubiculum praebebat excubias Nc 784,10 [101,13]. unde so sie sia dar in chemenatun gesahen atque cum conspicerent eam intra cubiculum 802,7 [120,20]; hierher vielleicht: chemenata propalatium (darauf cubiculum, Steinm.) Gl 3,629,25.
2) Verlies: cheminatun [cui vocis (des Märtyrers) instar aemulae conclave reddit] concavum [Prud., P. Vinc. (V) 316, zur Zuordnung vgl. Steinm. Anm. 5; wohl Vok.-Übers., vgl. Kölling, Stud. S. 218 f.] Gl 2,402,54. 480,36. chaemenata conclave [ebda.] 560,10 (1 Hs. dazu noch Randgl. hoc conclaue .i. giuuelui). hola cheminatun [conclave ...] concavum (s. o.) [ebda.] 429,42 (1 Hs. cheminatun hol).
3) Laube (?): kemenade tempa Gl 3,384,4 (vgl. tempe loube .i. umbraculum uel scena Gl 3,660,35).
Komp. betti-, brûtikeminâta, kirikkemīnāda as.
Vgl. Heyne, Hausalt. 1,90 f. 119.
 
Artikelverweis 
kemis st. f.; ae. cemes; vgl. afrz. chemise Dict. étym. S. 168, nhd. dial. schweiz. schmisetten (demin.) Schweiz. Id. 9,1022; aus mlat. camis(i)a. — Graff IV,403.
chemis: nom. sg. Gl 3,647,46. 663,22; nom. sg. oder pl. (?) 4,113,14 (Sal. a 2, 4 Hss.). Meineke, Ahd. S. 39,394 (Sal. a 2); — kemis: nom. sg. Gl 3,682,7. 4,209,22 (-is); acc. sg. 2,691,68.
(Frauen-)Gewand, Überwurf: kemis [mirantur dona Aeneae ...] pallam [-que et pictum croceo velamen acantho, Verg., A. I,711] Gl 2,691,68. chemis peripetasma genus vestis 3,647,46 (Hs. peripectasma). 682,7 (nur peripetasma). cyclade 4,113,14. Meineke, Ahd. S. 39,394. kemis suppar. socius qui aequalis non est. sed paululum inferior. vel supparius (als supparus verstanden). genus vestis Gl 4,209,22 (vgl. Katara S. 179); — weißes Gewand des Priesters: chemis alba Gl 3,663,22.
 
Artikelverweis 
kemotale Mayer, Glossen S. 30,18 (Fulda Aa 17, 10. Jh.) in: ze nidenanti kemotale ad radicem mambre [ohne Kontext] ist wohl im Anlaut verschr. u. vielleicht als zemo tale aufzufassen; s. zi praep. u. tal st. n.; vgl. auch Ahd. Gl.-Wb. S. 760 u. S. 622.
 
Artikelverweis 
kemphen sw. v., mhd. kempfen, nhd. kämpfen; mnd. kempen, kampen, mnl. kempen; afries. kampa, kempa; ae. campian. — Graff IV,406.
chamf-: inf. dat. sg. -anne S 190,4 (B); part. prs. nom. sg. m. -anter 192,3 (B); chamffanti: Grdf. 196,9/10 (B).
chemf-: inf. -an S 264,24 (B); ki-: part. prt. -it 270,26 (B).
kämpferisch, streitbar dienen für etw., m. Gen. d. Sache, nur übertr. (nur in B): ze karauuenne sint herzun vnseriv indi lihhamun dero vvihono piboto dera horsamii ze chamfanne praeparanda sunt corda nostra et corpora sanctae praeceptorum oboedientiae militanda S 190,4; ferner: 192,3 (militare); für jmdn., m. Dat. d. Pers.: .. einemv chvninge ist kichemfit in omni loco ... uni regi militatur 270,26; unter etw./jmdm., m. Präp. untar + Dat. d. Sache, Pers.: erista samanungono daz ist munistrilih chamffanti untar regulu edo demv fatere primum (genus) coenobitarum hoc est monasteriale [Bd. 5, Sp. 90] militans sub regula vel abbate 196,9/10; ferner: 264,24 (militare).
Abl. kempho, kempfere mhd.

 

kemben
 a) allgem.: gikembid [summus sacerdos ... mire infulatus, festa vittis tempora nectens, corona tum] repexus [aurea, Prud., P. Rom. (X) 1014] Gl 2,583,7 = Wa 97,4/5. kembiu pecto. tis
 b) spez.: hecheln, karden, krempeln (vgl. DWb. V,210. 2009 s. vv. karden, krämpeln): chempenta vuepenta [confundentur (Aegyptii) qui operabantur linum,] pectentes (4 Hss. plectentes) [et] texentes [subtilia, Is.
 
kembil
 Verstümmelt: ch..la: acc. pl. MGh Poetae Lat. VI,1, p. 9,1 (Innsbr. Fragmente, Gll. 12. Jh.; oder -lo? Vgl. a. a. O.).
 1) Stachelhalsband: chembil [inar desinentia Latina (nomina) neutra sunt, ut ... ‘] columbar [’, quod significat genus vinculi, Prisc., Inst. II,150,16] Gl 2,380,3 (vgl. Habel Sp. 68 s. v. collumbar
 2) ? Helmbusch: chembila [vir ... illustris ... vertice distractas suspendit in arbore] cristas [et ventum captans sudorem tersit anhelus, Walth. 960] MGh Poetae Lat. VI,1, p. 9,1.
 
keminâta
 1) (heizbares) Gemach, Zimmer, Kemenate:
 a) allgem.: cheminata keminada Gl 3,10,50. caminata 627,18;
 b) spez.: Schlaf-, Brautgemach: kheminatun chamara thalami cubicula Gl 1,256,16 (KRa, pruutchamara R). so begonda si eina andera iro diu inchunnen ... unde in iro chemenatun dero vuahto flag adhorta est increpare
 2) Verlies: cheminatun [cui vocis (des Märtyrers) instar aemulae conclave reddit] concavum [Prud., P. Vinc. (V) 316, zur Zuordnung vgl. Steinm. Anm. 5; wohl Vok.-Übers., vgl. Kölling, Stud. S. 218
 3) Laube (?): kemenade tempa Gl 3,384,4 (vgl. tempe loube .i. umbraculum uel scena Gl 3,660,35).