Wörterbuchnetz
Althochdeutsches Wörterbuch Bibliographische AngabenLogo SAW
 
kep::ien bis kereg (Bd. 5, Sp. 109 bis 110)
Abschnitt zurück Abschnitt vor
Artikelverweis kep::ien Beitr. 73,229 s. AWB gi-burien.
 
Artikelverweis 
kequet Gl 5,4,33 s. gi-uuet.
 
Artikelverweis 
ker MGh Carm. Cant. S. 77,7/8 (alle Buchstaben sind nach Stecker, ebda., unsicher) in: laus .. her sibi (nach Zeilenumbruch:) ker .. (im gesamten Text wechseln wohl lat. u. ahd. Halbzeilen) bleibt einschließlich der Wortgrenzen unklar. Kögel konjiziert: Laus tua .. thaz her si bikēre .. also sime gerne sal, danach wäre bikêren ‘jmds. Sinnesart ändern (?)’ anzunehmen. Zur Unsicherheit der Textkonj. vgl. bes. die Anm. z. St. S. 77, auch Steinm., MSD 2,106, u. Schützeichel, Festschr. Schröbler S. 38, der dementsprechend in seinem Wb.5 ker nicht bei (bi-)kêren aufnimmt.
 
Artikelverweis 
kêr st. m., kêra st. sw. f., mhd. kêr st. m., kêre, kêr st. f., nhd. kehre, -kehr; as. kēra (oder ahd.; s. u.), mnd. kêre, mnl. keer m.; ae. cerr. — Graff IV,479.
Mask.: cher: nom. sg. Ni 504,8 [9,14] (-ê-); gen. sg. -]es NpNpw 39,5 (Np -ê-); dat. pl. -]un Gl 2,405,54. 456,42 (2 Hss.; -); -]on Beitr. (Halle) 85,231,68 (z. gl. St. wie Gl 2,456,42; oder Fem.); -]en Nc 708,32 [25,4] (-ê-).
Fem.: chera: nom. sg. Gl 4,130,34 (Sal. c). — ker-: nom. sg. -a Gl 4,99,10 (Sal. a 1, 7 Hss., 1 davon ksa). 161,28 (Sal. c). Beitr. 73,199 (nach Gl 2,80,4). Meineke, Ahd. S. 38,362 (Sal. a 1); -e Gl 4,99,12 (Sal. a 1).
Nicht eindeutig: cher-: nom. pl. -a Gl 2,456,34 (2 Hss.). 511,67 (2 Hss.); acc. pl. -a 409,49. 434,7. 507,12 (2 Hss.). 520,45. 4,345,12; -un 2,665,13. — kera: nom. pl. Gl 2,577,10 = Wa 91,10.
Verstümmelt: |hera: acc. pl. (?) Gl 2,520,45.
1) Wendung, Biegung, Wegbiegung; Wegscheide:
a) eigentl.: cherun [hic ille est venator atrox ... qui mundum curvis] anfractibus [... versuto circuit astu, Prud., Ham. 144] Gl 2,405,54. chera [huius in occultum gradibus via prona reflexis ire per] anfractus (Glosse: cochleas) [... docet, Prud., P. Hipp. (XI) 156] 507,12. 4,345,12. cherun [obiciunt equites sese ad] divortia (vgl. vias in diversa tendentes, Serv.) [nota hinc atque hinc omnemque abitum custode coronant, Verg., A. IX,379] 2,665,13; hierher vielleicht: chera anfractum iter difficile 4,130,34; in einem Bilde: chera [obliqua sese conserunt] divortia (Glosse: id est separationes viarum) [hinc inde textis orbitis, Prud., Apoth. Praef. II,9] 2,456,34. 511,67, z. gl. St. kera uuegesceth 577,10 = Wa 91,10. chera [nam multa ambago viarum] anfractus (Glosse: circuitus) [dubios habet et perplexius errat, Prud., Symm. II,848] Gl 2,520,45; in der adverb. Verbindung: alles cheres bei jeder Wendung: uuieo samfto er fier ros sament turnet . unde uuieo gehorig siu imo sint alles cheres . souuieo in lustet NpNpw 39,5;
b) übertr.: kera versio [zu: simul cum omne disputationis tuae] latus [indubitata fide constiterit, Boeth., Cons. 5,1 p. 121,15] Beitr. 73,199 (nach Gl 2,80,4); auf die Planetenbahnen: anderiu fuorta samoso anagenne dero nazi . unde in chrumben cheren scranchelondiu . feimda si samen alles souues alius (d. i. amnis, hier des Mondes) ... flexuosisque anfractibus [Bd. 5, Sp. 110] errabundus . spumabat Nc 708,32 [25,4]; — als Term. techn.: Beugung, Flexion: obliqui casus nesint ouh nieht nomina ... iz sint uuehsela des nominis. Casus ist flexio . taz chit cher Ni 504,8 [9,14].
2) spez. Winkelzug: chera [inpune tantas, furcifer,] strophas (Glossen: versutias, fraudes) [cavillo mimico te nexuisse existimas, Prud., P. Laur. (II) 318] Gl 2,409,49, z. gl. St. skerna chera 434,7. cherun ł tumun [vae captiosis sycophantarum] strophis (Glossen: versutiis vel fraudibus, reversionibus) [Prud., Apoth. Praef. II,25] 456,42, z. gl. St. cheron strophys, danach torta (?) tortiles Beitr. (Halle) 85,231,68; vielleicht hierher: kera stroma Gl 4,99,10. 161,28. Meineke, Ahd. S. 38,362, vielleicht liegt Verschr. aus stropha vor.
Komp. umbi-, uuidarkêr, himelkêr mhd., uuegakêra.
 
Artikelverweis 
kera.. Gl 4,131,1 s. AWB gerâri.
 
Artikelverweis 
ver-kêrære oder -er mhd. st. m.
vir-kerar: nom. sg. Gl 3,144,15 (SH A; Prag, Lobk. 434, 13. Jh.).
einer, der sich abkehrt: virkerar tergiversator quod animum quasi tergum vertat huc et illuc, nec facile talis intelligatur [Hbr. I,305,523] (vgl. dazu [h]rucki kêren tergum vertere s. v. kêren I 1 c).
 
Artikelverweis 
-kêrâri vgl. AWB hintarkêrâri.
 
Artikelverweis 
kêrauuiggi st. n. — Graff IV,479.
chera-vuikki: acc. pl. Gl 2,442,32 (clm 14395, 11. Jh.).
Wegbiegung, Straßenecke: in die chera vuikki [sic elocutam (die Märtyrerin) publicitus iubet] flexu (danach Rasur von s) [in plateae (Glosse: in via, in biviis) sistere virginem, Prud., P. Agn. (XIV) 39].
 
Artikelverweis 
kerbel-, kerbila s. AWB kervil.
 
Artikelverweis 
kerdern Gl 3,207,1 s. Kar(a)ntâra.
 
Artikelverweis 
kereg Np 41,3 s. AWB gerag (vgl. aber auch gi-reh adj., wozu Ausg. K.-T. 8,141,20, Anm. sowie Sehrt, N.-Wortsch. S. 219 u. Schützeichel, Ahd. Wb.5 S. 235 den Beleg stellen).