Wörterbuchnetz
Althochdeutsches Wörterbuch Bibliographische AngabenLogo SAW
 
kêrmundîg bis kerolun (Bd. 5, Sp. 134 bis 136)
Abschnitt zurück Abschnitt vor
Artikelverweis kêrmundîg adj.
kir-mundien: acc. sg. m. Gl 5,31,9 (Paris Lat. 11129, 11. Jh.; zum mfrk. Lautstand vgl. Bergmann, Mfrk. Gll. 134).
einen (eigentl. nach Art eines Adlerschnabels) gekrümmten Mund habend, schiefmäulig (?): kirmundien snipnesien [sanum esse et aegrum ... separabilia sunt. At vero] aquilum (Hs. acilum i. distortum os habere) [esse, vel] simum (pressas nares habere) [... inseparabilia sunt, Porph., Isag. p. 119] (zum lat. Lemma vgl. Mlat. Wb. I,848 s. v. aquilus, aber auch Gl 3,384,41 u. Diefb., Gl. 44a aquil(in)us nasecrumber u. ä.).
Vgl. kêrmund(i).
 
Artikelverweis 
kern s. kerno.
 
Artikelverweis 
kernaphul st. m., nhd. DWB kernapfel. — Graff I,174.
kern-apfel: nom. sg. Gl 3,98,25 (SH A, clm 23796, 15. Jh.); -epfli: nom. pl. 2,221,51 (clm 18550,1, 9. Jh.).
Granatapfel, Frucht von Punica granatum L. (vgl. Marzell, Wb. 3,1193): kernepfli [in sacerdotis veste ... tintinnabulis] mala punica [coniunguntur, Greg., Cura 2,4 p. 18] Gl 2,221,51. kernapfel malum punicum ł malum granatum 3,98,25 (5 Hss. kornaphul, 4 rôt aphul).
 
Artikelverweis 
kerndera s. Kar(a)ntâra.
 
Artikelverweis 
kerngersta sw. f., nhd. DWB kerngerste.
kern-gersta: nom. sg. Gl 3,200,16 (SH B, S. Blasien, 12. Jh. (?)).
Zweizeilige Gerste, Hordeum distichon L. (vgl. Marzell, Wb. 2,888): hordeum disticum vel cantitum (d. i. cantherinum, vgl. Is., Et. XVII,3,10).
 
Artikelverweis 
kernilîn st. n., nhd. DWB kernlein. — Graff IV,494.
chernilin: nom. sg. Gl 1,660,51 (M, clm 19440, 10./11. Jh.).
kleiner Kern (unter Rückständen beim Ölpressen): olitreestir .i. palgi, dazu als Randgl. von anderer Hand chat chernilin olei [non cessabant ... ministri regis succendere fornacem,] naphta [, et stuppa, et pice, et malleolis, Dan. 3,46] (vgl. genus fomenti, Davids, Bibelgl. S. 316,1286; 6 Hss. nur olitrestir, 1 Hs. noch balg); zum semantischen Bezug der Glossen zum Lemma vgl.: alii ossa olivarum quae proiciuntur cum amurca arefacta, naphthan appelari putant; ... ignem nutriat, Hier. z. St., PL 25,510.
Komp. wînkernlîn mhd.
 
Artikelverweis 
kerno sw. m., kern st. m., mhd. kerne, kern st. sw. m., nhd. kern; as. kerno (s. u.), mnd. krn m., krne, karn(e) m. f., mnl. kerne, kern f.; an. kjarni. — Graff IV,493 f.
chern-: nom. sg. -o Gl 1,615,57 (M, 6 Hss.). 2,159,11. 288,10 (M). Festschr. Leid. S. 95 (M). Npgl 59,9; -e Gl 1,615,60 (M). 3,111,5 (SH A). 581,7; gen. sg. -in 601,4; dat. sg. -in Npgl 77,2; acc. sg. -en 49,3; gen. pl. -ono Gl 1,447,18 (Rb). 637,32 (Rb). — kern-: nom. sg. -o Gl 2,623,46 (2 Hss.) = Wa 87,15. 3,98,29 (SH A, 7 Hss.). 30 (SH B, vgl. Hbr. II,559,41). 111,5 (SH A, 5 Hss.). 196,61 (SH B). 200,10 (SH B). 505,10 (lat. acc.). 5,37,7 [Bd. 5, Sp. 135] (SH A); -e 3,98,42 (SH A). 371,1 (Jd). 389,26. 5,34,66 (SH A); acc. sg. oder pl.? -en 4,455,21; gsno: nom. sg. 3,325,44 (SH f).
In Hss. ab 12. Jh. auch: chern: nom. sg. Gl 1,615,59 (M). 3,98,29 (SH A). 357,37. — kern: nom. sg. Gl 3,98 Anm. 14 (SH A). 111,6 (SH A, 2 Hss.). 352,67. Hbr. I,185,209 (SH A). 206,454 (SH A).
Verschrieben: chennon: dat. pl. Gl 2,744,9 (Sg 578, 10. Jh.).
1) Kern, fester innerer Teil von Früchten: scala cherno hulsa [induet in florem supernum nux plurima rorem. Unus in hac trinus:] nucleus, granatio, crinus [Ekkeh., Liber bened. I,51 p. 13] Gl 2,159,11 (wohl für den eßbaren Mandelkern im Unterschied zu harter Schale u. Häutchen). kerno nucleus [Sed., De Graeca] 623,46 = Wa 87,15. kern nucleus 3,352,67. 505,10. 581,7; spez. vom Granatapfel: kerno cittum dicitur granum mali punici 98,29. 30. 196,61. 5,34,66. Hbr. I,185,209. cittum Gl 3,98 Anm. 14; in der Verbindung aphul kernôno als Bez. für den Granatapfel, Frucht von Punica granatum L.: ephilo chernono [et perfecit columnas et duos ordines ...] malogranatorum (Hs. malorum granatorum) [3. Reg. 7,18] 1,447,18. ephili chernono mala granata [zu: retiacula, et] malogranata [super coronam in circuitu, omnia aerea, oder zu: similiter columnae secundae, et] malogranata [Jer. 52,22] 637,32; — hierher auch als Vok.-Übers.: cherno in (in fehlt in 2 Hss.) drupin [quomodo si inveniatur] granum in botro [, et dicatur: Ne dissipes illud, quoniam benedictio est, Is. 65,8] Gl 1,615,57 (1 Hs. grano in drubin). Festschr. Leid. S. 95 (zum Lemma vgl. Thes. VI,2195,22 ff.). trusna ł cherno [sic oliva contusionibus expressa] amurcam (Hs. amurca) [suam deserit, et in olei liquorem pinguescit, Greg., Hom. I,15 p. 1490] 2,288,10 (neben truosana als Kontextübers., zu den Bed.-möglichkeiten von amurca vgl. Mlat. Wb. I,600,3 ff.).
2) (Samen-)Korn des Getreides: mortvi granum frvmenti mvltvm frvctvm affert (des toten chornes cherno pringet filo uuuochers) Npgl 59,9. also Christvs sih selben uuidermezzot grano frumenti (demo chernin des chorinuuuocheres) 77,2; hierher vielleicht als Vok.-Übers.: pheson chennon [inibi abiectis] siliquis [oleribus (Hs. oneribus) vel] grauaticis (Hs. granaticis) [Vita Gregorii p. 87a] Gl 2,744,9 (zum Lemma vgl. Thes. VI,2175). cherne ador quod vulgo semen dicitur [Hbr. I,206,454] 3,111,5. 5,37,7. Hbr. I,206,454. Gl 3,200,10 (alle im Abschn. De frumentis; oder zu 3?).
3) Getreide: chernin [De natura] frumenti (andere Hss. De ordei natura) [Theod., Diaeta, Überschr. p. 382,8] Gl 3,601,4; in einem Bilde: congregabit triticvm in horrevm svvm . paleas avtem combvret igni inexstingvibili (samenot er den chernen in sinen spichare . die heleuua abir die brennit er in unirloscinimo fiure) Npgl 49,3; hierher wohl auch: kern pura Gl 3,357,37. 371,1. triticum pura 389,26 (zu pura vgl. Diefb., Gl. 473c).
4) Glossenwort: gerno genimen Gl 3,325,44.
5) Unklar bleibt: luzelin siue luselin razelin kernen fac Gl 4,455,21.
Komp. bittarmandal-, hasal[h]nuz-, kurbiz-, mandal-, [h]nuz-, pînaphules-, suozmandalkerno, boumwollenkern(e) mhd., kelberskerne mhd.; Abl. kernilîn; kirnen.
 
Artikelverweis 
kerno Gl 4,74,15 s. skerno. [Bd. 5, Sp. 136]
 
Artikelverweis 
-kêro sw. m. vgl. [h]ruckikêro.
 
Artikelverweis 
keroe Gl 2,350,20 s. AWB gerôn.
 
Artikelverweis 
kerolun Gl 2,457,7 s. AWB kerula.