Wörterbuchnetz
Althochdeutsches Wörterbuch Bibliographische AngabenLogo SAW
 
kernaphul bis kerpho (Bd. 5, Sp. 134 bis 136)
Abschnitt zurück Abschnitt vor
Artikelverweis kernaphul st. m., nhd. DWB kernapfel. — Graff I,174.
kern-apfel: nom. sg. Gl 3,98,25 (SH A, clm 23796, 15. Jh.); -epfli: nom. pl. 2,221,51 (clm 18550,1, 9. Jh.).
Granatapfel, Frucht von Punica granatum L. (vgl. Marzell, Wb. 3,1193): kernepfli [in sacerdotis veste ... tintinnabulis] mala punica [coniunguntur, Greg., Cura 2,4 p. 18] Gl 2,221,51. kernapfel malum punicum ł malum granatum 3,98,25 (5 Hss. kornaphul, 4 rôt aphul).
 
Artikelverweis 
kerndera s. Kar(a)ntâra.
 
Artikelverweis 
kerngersta sw. f., nhd. DWB kerngerste.
kern-gersta: nom. sg. Gl 3,200,16 (SH B, S. Blasien, 12. Jh. (?)).
Zweizeilige Gerste, Hordeum distichon L. (vgl. Marzell, Wb. 2,888): hordeum disticum vel cantitum (d. i. cantherinum, vgl. Is., Et. XVII,3,10).
 
Artikelverweis 
kernilîn st. n., nhd. DWB kernlein. — Graff IV,494.
chernilin: nom. sg. Gl 1,660,51 (M, clm 19440, 10./11. Jh.).
kleiner Kern (unter Rückständen beim Ölpressen): olitreestir .i. palgi, dazu als Randgl. von anderer Hand chat chernilin olei [non cessabant ... ministri regis succendere fornacem,] naphta [, et stuppa, et pice, et malleolis, Dan. 3,46] (vgl. genus fomenti, Davids, Bibelgl. S. 316,1286; 6 Hss. nur olitrestir, 1 Hs. noch balg); zum semantischen Bezug der Glossen zum Lemma vgl.: alii ossa olivarum quae proiciuntur cum amurca arefacta, naphthan appelari putant; ... ignem nutriat, Hier. z. St., PL 25,510.
Komp. wînkernlîn mhd.
 
Artikelverweis 
kerno sw. m., kern st. m., mhd. kerne, kern st. sw. m., nhd. kern; as. kerno (s. u.), mnd. krn m., krne, karn(e) m. f., mnl. kerne, kern f.; an. kjarni. — Graff IV,493 f.
chern-: nom. sg. -o Gl 1,615,57 (M, 6 Hss.). 2,159,11. 288,10 (M). Festschr. Leid. S. 95 (M). Npgl 59,9; -e Gl 1,615,60 (M). 3,111,5 (SH A). 581,7; gen. sg. -in 601,4; dat. sg. -in Npgl 77,2; acc. sg. -en 49,3; gen. pl. -ono Gl 1,447,18 (Rb). 637,32 (Rb). — kern-: nom. sg. -o Gl 2,623,46 (2 Hss.) = Wa 87,15. 3,98,29 (SH A, 7 Hss.). 30 (SH B, vgl. Hbr. II,559,41). 111,5 (SH A, 5 Hss.). 196,61 (SH B). 200,10 (SH B). 505,10 (lat. acc.). 5,37,7 [Bd. 5, Sp. 135] (SH A); -e 3,98,42 (SH A). 371,1 (Jd). 389,26. 5,34,66 (SH A); acc. sg. oder pl.? -en 4,455,21; gsno: nom. sg. 3,325,44 (SH f).
In Hss. ab 12. Jh. auch: chern: nom. sg. Gl 1,615,59 (M). 3,98,29 (SH A). 357,37. — kern: nom. sg. Gl 3,98 Anm. 14 (SH A). 111,6 (SH A, 2 Hss.). 352,67. Hbr. I,185,209 (SH A). 206,454 (SH A).
Verschrieben: chennon: dat. pl. Gl 2,744,9 (Sg 578, 10. Jh.).
1) Kern, fester innerer Teil von Früchten: scala cherno hulsa [induet in florem supernum nux plurima rorem. Unus in hac trinus:] nucleus, granatio, crinus [Ekkeh., Liber bened. I,51 p. 13] Gl 2,159,11 (wohl für den eßbaren Mandelkern im Unterschied zu harter Schale u. Häutchen). kerno nucleus [Sed., De Graeca] 623,46 = Wa 87,15. kern nucleus 3,352,67. 505,10. 581,7; spez. vom Granatapfel: kerno cittum dicitur granum mali punici 98,29. 30. 196,61. 5,34,66. Hbr. I,185,209. cittum Gl 3,98 Anm. 14; in der Verbindung aphul kernôno als Bez. für den Granatapfel, Frucht von Punica granatum L.: ephilo chernono [et perfecit columnas et duos ordines ...] malogranatorum (Hs. malorum granatorum) [3. Reg. 7,18] 1,447,18. ephili chernono mala granata [zu: retiacula, et] malogranata [super coronam in circuitu, omnia aerea, oder zu: similiter columnae secundae, et] malogranata [Jer. 52,22] 637,32; — hierher auch als Vok.-Übers.: cherno in (in fehlt in 2 Hss.) drupin [quomodo si inveniatur] granum in botro [, et dicatur: Ne dissipes illud, quoniam benedictio est, Is. 65,8] Gl 1,615,57 (1 Hs. grano in drubin). Festschr. Leid. S. 95 (zum Lemma vgl. Thes. VI,2195,22 ff.). trusna ł cherno [sic oliva contusionibus expressa] amurcam (Hs. amurca) [suam deserit, et in olei liquorem pinguescit, Greg., Hom. I,15 p. 1490] 2,288,10 (neben truosana als Kontextübers., zu den Bed.-möglichkeiten von amurca vgl. Mlat. Wb. I,600,3 ff.).
2) (Samen-)Korn des Getreides: mortvi granum frvmenti mvltvm frvctvm affert (des toten chornes cherno pringet filo uuuochers) Npgl 59,9. also Christvs sih selben uuidermezzot grano frumenti (demo chernin des chorinuuuocheres) 77,2; hierher vielleicht als Vok.-Übers.: pheson chennon [inibi abiectis] siliquis [oleribus (Hs. oneribus) vel] grauaticis (Hs. granaticis) [Vita Gregorii p. 87a] Gl 2,744,9 (zum Lemma vgl. Thes. VI,2175). cherne ador quod vulgo semen dicitur [Hbr. I,206,454] 3,111,5. 5,37,7. Hbr. I,206,454. Gl 3,200,10 (alle im Abschn. De frumentis; oder zu 3?).
3) Getreide: chernin [De natura] frumenti (andere Hss. De ordei natura) [Theod., Diaeta, Überschr. p. 382,8] Gl 3,601,4; in einem Bilde: congregabit triticvm in horrevm svvm . paleas avtem combvret igni inexstingvibili (samenot er den chernen in sinen spichare . die heleuua abir die brennit er in unirloscinimo fiure) Npgl 49,3; hierher wohl auch: kern pura Gl 3,357,37. 371,1. triticum pura 389,26 (zu pura vgl. Diefb., Gl. 473c).
4) Glossenwort: gerno genimen Gl 3,325,44.
5) Unklar bleibt: luzelin siue luselin razelin kernen fac Gl 4,455,21.
Komp. bittarmandal-, hasal[h]nuz-, kurbiz-, mandal-, [h]nuz-, pînaphules-, suozmandalkerno, boumwollenkern(e) mhd., kelberskerne mhd.; Abl. kernilîn; kirnen.
 
Artikelverweis 
kerno Gl 4,74,15 s. skerno. [Bd. 5, Sp. 136]
 
Artikelverweis 
-kêro sw. m. vgl. [h]ruckikêro.
 
Artikelverweis 
keroe Gl 2,350,20 s. AWB gerôn.
 
Artikelverweis 
kerolun Gl 2,457,7 s. AWB kerula.
 
Artikelverweis 
kerosttiu Gl 1,322,54 s. AWB rôten.
 
Artikelverweis 
kerpho s. AWB karpho.