Wörterbuchnetz
Althochdeutsches Wörterbuch Bibliographische AngabenLogo SAW
 
kieinnunt bis kieruila (Bd. 5, Sp. 151 bis 153)
Abschnitt zurück Abschnitt vor
Artikelverweis kieinnunt Gl 2,109,66 s. AWB gi-einôn. [Bd. 5, Sp. 152]
 
Artikelverweis 
kieittrit Gl 4,23,75 s. AWB eitarôn.
 
Artikelverweis 
kiel irithi Wa 70,24 s. AWB kelgirithi as.
 
Artikelverweis 
kiell9.sida Meineke, Ahd. S. 40,414 s. AWB gi-hellanussida.
 
Artikelverweis 
kien st. m. n., mhd. kien, nhd. kien m.; as. kēn (vgl. Holthausen, As. Wb. S. 41), mnd. kên m. oder n.; ae. cén m.; vgl. mnl. kien. — Graff IV,451.
Mask.: kine: wohl nom. pl. Gl 2,706,38 (Paris Lat. 9344, 11. Jh.; s. u. 1 b α).
Neutr.: chien: nom. pl. Gl 1,507,52 (M); acc. pl. 2,635,39. kien: nom. pl. Gl 3,261,45 (SH a 2, 2 Hss.).
Nicht eindeutig (alle Belege im Nom. Sing.): chen: Gl 1,144,32 (Pa); cheien: 2,502,32 (Zürich C 164, 11. Jh.; z. -eie- statt ie vgl. Braune, Ahd. Gr.14 § 36 Anm. 3, Schatz, Ahd. Gr. § 22); chien: ebda. 713,40. 3,39,17 (3 Hss.). 95,8 (SH A). 713,4. Add. II,97,2. Sprachwiss. 18,105; chion: Gl 1,507,53 (M); chin: Hbr. II,146,13 (SH a 1, Anh.). — ken: Gl 1,144,30 (K). 4,179,6; kien: 3,39,9 (-ye-). 10 (4 Hss.). 95,9 (SH A, 6 Hss., davon 1 Hs. -ye-). 195,63 (SH B). 5,31,17 (Vat. Reg. 251, 9. Jh.; -ye-). BES 6,57,107. Hbr. I,179,124 (SH A); kin: Gl 3,39,18 (14. Jh.; oder Komp. kinuorha? Vgl. Ahd. Gl.-Wb. S. 329, Splett, Ahd. Wb. I,1,454; s. u.). 95,12 (SH A). 5,34,11 (SH A).
1) Kienholz:
a) als Brennholz: kyen [gemini fratres adolent dum altaria] taedis [Proba 285] Gl 5,31,17;
b) (als Fackel dienender) Kienspan, (Kien-)Fackel:
α) als Leuchte: fachla chen liuhtenti fax facula Gl 1,144,32. chien [de ore eius (sc. des Leviathan) lampades procedunt, sicut] tedae (1 Hs. -a) [ignis accensae, Job 41,10] 507,52 (1 Hs. kichena). chien [flamma viget ..., seu] pinus [piceam fert alimoniam, Prud., H. ad inc. luc. (V) 19] 2,502,32. fachulun ł chien taedas [silva alta ministrat, pascunturque ignes nocturni et lumina fundunt, Verg., G. II,431] 635,39; Hochzeitsfackel: kine taedae [Randgl. zu: si non pertaesum thalami] taedae [-que fuisset, ders., A. IV,18] 706,38;
β) als Brandfackel, Feuerbrand: chien [ratibus sacris depellere] taedas (Hs. taeda) [Verg., A. IX,109] Gl 2,713,40;
c) Glossenwort: kien tedae Gl 3,261,45. 4,179,6 (lat. sg.).
2) Kiefer, Pinus sylvestris (vgl. Marzell, Wb. 3,781 ff.): kyen picea Gl 3,39,9 (1 Hs., 24 Hss. for(a)ha, 1 Hs. fiohta fora(h)a, 1 Hs. tanna). pinus 713,4. Add. II,97,2. BES 6,57,107. Hbr. II,146,13. Sprachwiss. 18,105. kien ł piniboum pinus Gl 3,39,10 (2 Hss., 5 nur kien, 1 Hs. kien fora(h)a zusammengeschr., fora(h)a in vielen Parallelhss. zu dem vorhergehenden Lemma picea; andere Hss. kienboum (10), pînboum ł kienboum, pînboum, for(a)ha, fiuhta, fiohta, tanna). 195,63 (1 Hs. nur pînboum). 5,34,11. Hbr. I,179,124. pinbm uel viechtech uel chien pinus Gl 3,95,8 (andere Hss. pînboum ł fiohta ł kien, pînboum ł kien, pînboum).
Vgl. ? gikieni.
 
Artikelverweis 
kienapfel mhd. st. m., nhd. Lexer kienapfel; mnd. kênappel.
chien-apphel, kyn-apel: nom. sg. Gl 3,564,4 (Innsbr. 355. clm 615, beide 14. Jh.).
Kiefernzapfen: pinea.
 
Artikelverweis 
kienboum st. m., mhd. Lexer kienboum, nhd. DWB kienbaum; mnd. kênbôm, mnl. kienboom. — Graff III,120. [Bd. 5, Sp. 153]
Erst ab 11./12. Jh. belegt. Alle Belege im Nom. Sing.
chien-poum: Gl 3,38,53 (--). 39,13 (-oū). 54,5 (-oū, -i- zweifelhaft, Steinm.); -paum: 39,13/14 (-aū). 14 (-iē-, -av-); -bm: 13. 563,33; chin-boum: 39,15. 416,50 [HD 2,338] (--); abgekürzt geschrieben: chin .p.: 4,355,57; chin-: 3,39,15.
kiein-bm: BES 6,51,32 (Augsb., Arch. 16, 11./12. Jh.; z. -iei- statt ie vgl. BES 6,61); kein-bom: 21; kien-paū: Gl 3,39,16 (-ye-); -bn: 10; kin-boum: 16 (2 Hss., 1 Hs. -ov-, 1 Hs. -y-, --). 563,33 (-y-); -boim: 544,29.
Wohl verschrieben: chven-bowm: Gl 3,39,14/15 (14. Jh.).
harzreicher Nadelbaum, bes. Kiefer, Pinus sylvestris (vgl. Marzell, Wb. 3,781. 786): kinboim pinus Gl 3,544,29. 563,33. 4,355,57. pinbn ł kienbn pinus 3,39,10 (1 Hs., 10 Hss. nur kienboum, andere Hss. kien, kien ł pînboum, kien for(a)ha, pînboum, for(a)ha, fiuhta, fiohta, tanna). 416,50 [HD 2,338]. keinbom [vertices repente montium fronduerunt. hinc] pinus [, hinc cypressus in alta se extulerunt cacumina, caedri et piceae convenerunt, Ambr., Ex. 3,47 p. 90] BES 6,51,21. kieinbm [quam comantes] pinus [ebda. 54 p. 97] 32; wohl in falscher Zuordnung z. lat. Lemma: chienpm cinus Gl 3,38,53 (Randgl. mit Verweisung auf prinus statt auf cinus oder besser pinus der folgenden Zeile, so Steinm., andere Hss. vorwiegend kriehboum). cornus (sonst cotanus, Steinm., meist mit quitinboum glossiert) 54,5.
 
Artikelverweis 
ki.engemes Mayer, Glossen S. 14,24 s. AWB gi-hengen.
 
Artikelverweis 
? gi-kieni st. n. (z. Ansatz vgl. Splett, Ahd. Wb. I,1,454, Ahd. Gl.-Wb. S. 209, aber S. 329 als ? kichena).
ki-chena: nom. pl. Gl 1,507,52 (M, clm 6225, 9. Jh.; zu -a vgl. Schatz., Ahd. Gr. § 311; oder verschr., vgl. ders., Abair. Gr. § 97 b).
(Kien-)Fackel, Kienspan: kichena [de ore eius (sc. des Leviathan) lampades procedunt, sicut] tedae [ignis accensae, Job 41,10] (2 Hss. kien).
Vgl. kien.
 
Artikelverweis 
kienota Gl 4,270,10 s. AWB geinôn.
 
Artikelverweis 
kieruila Gl 5,42,18 s. AWB kervil.